اعظم غلام نیا - گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد،
اصغر مصلح آرانی - گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد، یزد
حمید سودایی زاده - ۳- دانشیار گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد
سعید ترکش اصفهانی - دانشگاه یزد، یزد، ایران
سمیه قاسمی - ۵- دانشیار گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکده منابع طبیعی و کویرشناسی، دانشگاه یزد، یزد

هدف: رشد و عملکرد گیاهان در جهان به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک تحت تاثیر تنش شوری محدود شده است. در این مناطق، اثر تنش شوری در اثر خشکسالی همزمان ناشی از دمای بالا شدت می یابد. نعناﺀ فلفلی (Mentha piperita L.) از اهمیت اقتصادی زیادی بدلیل اسانس آن در اکثر مناطق جهان برخوردار است. این تحقیق با هدف بررسی اثرات تنش همزمان شوری و گرما بر میزان تولید رزمارینیک اسید و میزان بیان کمی سه ژن موثر در بیوسنتز رزمارنیک اسید (RAS، HPPR و C۴H) در نعناﺀ فلفلی انجام شد.مواد و روش ها: در این تحقیق تاثیر دو سطح شوری ۶۰ و ۱۲۰ میلی مولار کلرید سدیم (آب آبیاری با شوری ۱۰ میلی مولار به عنوان شاهد) و یک سطح تنش گرمایی ۳۵ درجه سانتیگراد (۲۵ درجه سانتیگراد به عنوان شاهد) و در بازه زمانی ۲۴، ۴۸ و ۷۲ ساعت بعد از اعمال تیمارها در یک آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی در ۳ تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت.نتایج: نتایج نشان داد که تنش شوری منجر به کاهش رزمارینیک اسید شد و این فرآیند به مرور زمان تشدید شد به طوری که در ۷۲ ساعت پس از تیمار به کمترین میزان خود در سطح شوری ۶۰ میلی مولار رسید.  بیان ژن RAS در گیاهچه های نعناﺀ فلفلی در شوری ۶۰ میلی مولار و ۱۲۰ میلی مولار در دمای ۲۵ و ۳۵ درجه سانتی گراد با گذشت زمان نسبت به شاهد کاهش معنی داری را نشان داد. تغییرات بیان ژن C۴H در نهال های نعناﺀ فلفلی در سطوح شوری ۶۰ میلی مولار و ۱۲۰ میلی مولار و دمای ۲۵ درجه سانتی گراد افزایش معنی داری (به ترتیب ۱/۴ و ۶/۳ برابر) در ۲۴ ساعت اول نسبت به شاهد نشان داد. میزان بیان ژن HPPR در نهال های نعناﺀ فلفلی در دمای ۳۵ درجه نسبت به شاهد در زمان ۲۴، ۴۸ و ۷۲ ساعت به ترتیب ۶۸/۲، ۷۹/۱ و ۰۵/۲ برابر افزایش یافت.نتیجه گیری: تنش های همزمان شوری و گرمایی محدودیتی برای کشت نعناﺀ فلفلی محسوب می شوند. این عوامل بر روی تولید رزمارینیک اسید در این گیاه تاثیر منفی گذاشته است و موجب کاهش تولید آن گردید. تنش شوری و گرما بیان برخی ژن ها را کاهش و بیان برخی دیگر را در نعناﺀ فلفلی افزایش داد.

بیان ژن, رزمارینیک اسید, شوری, گرما, نعناﺀ فلفلی