میثم آقداغی - استادیار پژوهشی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی، تهران، ایران

اعتیاد و سوءمصرف مواد مخدر یکی از آسیب های اجتماعی مهم در کشور ما است که به دلیل گستره فزاینده، عمق تاثیر و پیامدهای سوء آن بسیار نگران کننده بوده و از آن در کنار مسئله طلاق، به عنوان مهم ترین آسیب ها و معضلات اجتماعی حال حاضر کشور یاد می شود. تاکنون تلاش های بسیاری توسط دانش پژوهان علوم رفتاری و علوم اجتماعی جهت تبیین و تحلیل این مسئله صورت گرفته اما به ظرفیت ها و دلالت های آموزه های اسلامی در هر دو ساحت نظری و عملی کمتر پرداخته شده است. توجه پژوهشگران و دست اندرکاران عرصه مقابله با اعتیاد و مواد مخدر به ظرفیت های آموزه های اسلامی می تواند به توسعه برنامه های مقابله با رویکرد اسلامی و متناسب با نیازهای بومی کشور ما کمک کند. مقابله با اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر باید در هر دو سوی عرضه (تولید، توزیع و فروش) مواد مخدر و تقاضا (خرید و سوء مصرف) انجام پذیرد. در سمت عرضه، آموزه های اسلامی می تواند به وضع قوانین بازدارنده و نیز به حذف انگیزه های سوداگری مواد کمک کند. مقابله با اعتیاد و مواد مخدر در سمت تقاضا، شامل سه مرحله پیشگیری، درمان، و التیام بخشی می شود. در مرحله پیشگیری نیز، هم آموزه های بینشی (نظیر نگاه به دنیا و فلسفه زندگی و...) و هم آموزه های اخلاقی و رفتاری (نظیر صبر و خویشتن داری در مواجهه با سختی ها و کنترل امیال و...) در کاهش گرایش و بروز سوءمصرف مواد مخدر تاثیرگذارند. در مرحله درمان، آموزه های اسلامی می توانند خلا معنویت را در افراد مبتلا کاهش داده، با امیدبخشی و تقویت اراده فرد (به طور مثال، بهره گیری از ادعیه، مناجات و توسل به ائمه(علیهم السلام)) به تکمیل چرخه درمان و کاهش ضریب بازگشت و پایداری هرچه بیشتر سلامت فرد بهبودیافته کمک کنند. متاسفانه به مرحله التیام به ویژه در اطرافیان فرد آسیب دیده، چندان توجه نشده، اما به نظر می رسد بهره گیری از آموزه های اسلامی و استفاده از کارشناسان دینی در هر سه مرحله پیشگیری، درمان، و التیام، مفید و بلکه ضروری است.

اعتیاد, مواد مخدر, آسیب های اجتماعی, مطالعات اسلامی