مرتضی وافی - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.
حمیدرضا شریعتمداری - دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران.

بحث از نفس و قوایش همواره از دغدغه های فیلسوفان بوده است. یکی از این قوا حافظه است. ارسطو و ابن سینا در تفسیر این قوه از نفس، دو راه جداگانه انتخاب کرده اند. ابن سینا حافظه را خزانه وهم می داند. در مقابل، ارسطو از قوه وهم نامی نمی برد و از این رو درباره خزانه اش نیز بحث نمی کند و با توضیحاتی که می دهد تقریبا حافظه را با قوه تخیل یکی می داند. در این مقاله در صدد بررسی نظر ابن سینا و ارسطو درباره کارکرد حافظه هستیم تا وجوه افتراق و تشابه این دو فیلسوف را نشان دهیم. طبعا میزان تاثیرپذیری ابن سینا از ارسطو در مسئله حافظه را نیز مشخص خواهیم کرد. سنخ این مطالعه تاریخ نگاری اندیشه و استخراج آرا از منابع مختلف، مقایسه میان آنها و بررسی نقادانه است. نتیجه اجمالی این است که ابن سینا در بیشتر مباحث نفس از ارسطو متاثر بوده است، اما تفسیرش از حافظه با تفسیر ارسطو تفاوت های بنیادینی دارد. ارسطو در تفسیرش از حافظه به یادآوری و عنصر زمان در شکل گیری حافظه توجه ویژه دارد، اما ابن سینا از نقش زمان و یادآوری، سخنی به میان نمی آورد.

حافظه, ذاکره, قوای نفس, وهم, یادآوری