علی مهرابی توانا - دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا ... (عج) اداره بهداشت
نعمت اله اسمی - دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا ... (عج) اداره بهداشت
محمدصادق اصانلو - دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا ... (عج) اداره بهداشت
خانعلی نقوی - دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا ... (عج) اداره بهداشت

سازمان بهداشت جهانی مدت ها نگران فقدان اطلاعات علمی و توصیه های لازم در بارة بهسازی محیط در شرایط اضـطراری و بلاهای طبیعی بوده است . بطوری که در این زمینه بندرت مطالعات همه جانبه و گسترده ای به عمل آمده و فقط در معدودی از کشورها دستورالعمل های مدونی در زمینه بهسازی محیط به هنگام وقوع بلاها و حوادث غیر مترقبه تنظیم شـده و یـا لـوازم و تجهیزات اضطراری بهسازی آماده و انبار شده است . هرساله هزاران حوادث غیر مترقبه در جهان رخ می دهد و خسارات جـانی و مالی فراوانی ب رجای می گذارد که کشور ما نیز ب ه لحاظ موقعیت جغرافیایی شاهد رخ داد این گونه حوادث است . بطـوری کـه آمار و اطلاعات گذشته نشان می دهد در ایران طی صد ساله اخیر حدود 10950 زلزله به ثبت رسیده که زلزله سال 69 گـیلان ـ زنجان، زلزله سال 60 سیرجان، زلزله سال 57 طبس از بزرگ ترین زلزله هایی هستند کـه بـیش از 7 ریـشتر قـدرت داشـته انـد . وخسارات جانی و مالی فراوانی را بر جای گذاشته اند . همچنین از حوادث غیر مترقبه ایران سیل گرگان و ده ها حادثه کوچـک و بزرگ که طی سال های اخیر بوقوع پیوسته می توان نام برد . هریک از این حوادث به تأسیسات زیر بنایی منطقه صـدماتی را وارد کرده و عموماَ بعد از اینگونه حوادث مشکلات بهداشت محیطی آغاز و یا تشدید مـی گـردد . بهـم ریخـتن تأسیـسات آبرسـانی، شبکه جمع آوری فاضلاب، اجساد دام و طیور تلف شده از جمله این مشکلات است که بروز می کند . هنگام وقوع بلاها، علاوه بر امداد رسانی و تخلیه و اسکان موقت، نیاز به اطلاعات علمی و فنی در زمینـة روش هـای تهیـة آب آشـامیدنی، دفـع بهداشـتی فاضلاب، تهیه و توزیع و مصرف بهداشتی مواد غذایی، دفع بهداشتی زباله، گندزدایی محیط های آلوده، مبارزه و کنترل حشرات و جوندگان فوریت دارد . در مراحل اولیه وقوع بلا چنانچه مأموران بهسازی و گروه های امداد بطور صـحیح و دقیـق سـازماندهی شده باشند و بدانند با ضایعات به طور سریع چگونه برخورد نمایند، از سردرگمی و تأخیر تا حدود زیادی جلوگیری خواهد شد . واضح است که بدون برنامه ریزی دقیق و آمادگی قبلی، مقامات بهداشتی نمی توانن د این نیازها را برآورنـد . بـه مـأموران امـداد باید آموزشهای علمی ساده داد تا بتوانند وظایف خود را در شرایط غیر عادی و مخاطره آمیز ناشی از فاجعه انجـام دهنـد و بـه لحاظ تجربیات بسیج در رابطه با حوادث جنگ تحمیلی، حملات هوایی و شیمیایی سیل و زلزله شمال ایران، جایگاه و اهمیـت حضور ارتش بیست میلیونی در صحنه مدیریت حوادث غیر مترقبه بیشتر مشخص می شود، لذا بایـستی آمـوزش هـای لازم در این خصوص دستور کار مسؤلین ذی ربط باشد . در این مقاله سعی بر آن است که اطلاعات اساسی و مهم در بارة اصول بهسازی و مدیریت بهداشت محیط در شرایط اضطراری و حوادث غیر مترقبه ارائه دهد .