ارزیابی و پهنه بندی سیل خیزی در مقیاس زمانی و مکانی مطالعه موردی: حوضه آبخیز گرگان رود استان گلستان

استفاده دقیق از زمین و آب گامی موثر در کنترل فرسایش، تخریب خاک و توسعه کشاورزی است. سیل یکی از پدیده­های طبیعی است که از گذشته دور زندگی انسان­ها را تحت تاثیر قرار داده است. ایران به دلیل وسعت زیاد، اقلیم متفاوت و تغییر کاربری در بیشتر حوضه­های آبخیز سیل­های متعددی را تجربه کرده است. امکان­سنجی و ارزیابی مناطق حساس به وقوع سیل، گام اساسی در کنترل و مدیریت سیل و بهره­وری از آن است. حوضه آبخیز گرگان­رود در استان گلستان در سال­های اخیر شاهد چندین سیل بود و به دلیل عدم مدیریت صحیح این پدیده، خسارات جانی و مالی زیادی به ساکنان این منطقه وارد شده است. در این پژوهش بعد از شناسایی عوامل تاثیرگذار بر وقوع سیل در منطقه، (شیب، ارتفاع، نفوذپذیری، گروههای هیدرلوژیک خاک، پتانسیل تولید رواناب، شماره منحنی، فاصله از جریان، کاربری اراضی و پوشش گیاهی) وزن­دهی و مقایسه دودویی بر اساس نظر کارشناسان و با استفاده از مدل تحلیل شبکه صورت گرفته است. در نهایت پتانسیل وقوع سیل بررسی شده و حوضه آبخیز به ۵ کلاس خطرپذیری وقوع سیل تقسیم­بندی شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که کلاس ۱ و ۲ (خطرپذیری بسیار زیاد و زیاد) در شرق، شمال شرق و جنوب شرق منطقه قرار دارد که ۲۰% مساحت منطقه را در برمی­گیرد. نتایج این پژوهش برای شناسایی مناطق با احتمال بالای وقوع سیل در حوضه آبخیز گرگان­رود آماده شده و نقشه­های تهیه شده جهت استفاده در سازمان­های اجرایی (منابع­طبیعی، جهاد کشاورزی، مدیریت بحران و ...) به منظور برنامه­ریزی­ و انجام عملیات برای کنترل سیلاب کاربردی خواهد بود.

کلیدواژه ها:

امکان سنجی ، سیل ، مدل تحلیل شبکه ، حوضه آبخیز گرگان رود ، استان گلستان