بررسی مقایسه ای طبقه بندی علوم از منظر شمس الدین آملی و قطب الدین شیرازی

طبقه بندی علوم، علاوه بر سهولت در کارهای علمی، نوعی نظم فکری در محقق ایجاد می کند و حدود و میزان هر علم را مشخص می سازد و به ترسیم هندسه ی علوم در تمدن اسلامی یاری می رساند. به همین سبب، در جامعه ی علمی اسلام همواره بر این اصل تاکید شده است. دانشمندان مسلمان در دوران شکوفایی علم تلاش کرده اند تا طبقه بندی های مختلفی از علوم در زمان خود ارائه دهند. علامه قطب الدین شیرازی و شمس الدین آملی از دانشمندانی هستند که در این زمینه گام برداشتهاند. قطب الدین شیرازی در سده هفتم هجری قمری می زیست و از دانشمندان جامع و بزرگ زمان خود بود. وی در کتاب دره التاج، که تالیف جامعی در علوم فلسفی است و به زبان فارسی تالیف شده، طبقه بندی مد نظر خود از علوم را مطرح کرده است. قطب الدین در این کتاب تلاش کرده است تا تقسیم بندی علوم را به نحوی انجام دهد تا کلیه ی علوم عصر از فلسفی ( یا حکمی) و دینی در آنجای بگیرد. شمس الدین آملی، مدرس شیعه مذهب سده ی هشتم هجری قمری، درکتاب نفایس الفنون به طبقه بندی علوم پرداخت و همانند قطب الدین شیرازی درطبقه بندی خود علوم جدیدی را مطرح نمود و با درهم شکستن طبقه بندی های سنتی علوم، رویکرد نوینی در تاریخ علم به دست داد. طبقه بندی های مذکور دارای نقاط اشتراک و افتراقی، هم در نوع نگرش به علم، و هم در ترتیب رده بندی علوم هستند. در این مقاله، ضمن مقایسه ی این دو طبقه بندی با یکدیگر، تاثیر و اهمیت دیدگاه های فکری کلامی و شرایط تاریخی این دانشمندان در طبقه بندی علوم و ارائه ی طبقه بندی های متفاوت در تاریخ علم بیان خواهد شد.

کلیدواژه ها:

طبقه بندی علوم ، قطب الدین شیرازی ، شمس الدین آملی ، دره التاج ، نفائس الفنون