سپیده سهامی - دانش آموخته کارشناسی ارشد منابع آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
علیرضا شکوهی - استاد گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
بهناز ختار - دانشجوی دوره دکتری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران.
فربد چهرزاد - کارشناس اکولوژی کارشناس اکولوژی آب- شرکت مهندسین مشاور آساراب، تهران، ایران.

زمینه و هدف: ارزیابی واکنش رودخانه ها به تغییرات طبیعی و دست کاری های ایجاد شده توسط بشر در طبیعت، از اهمیت بالایی در مدیریت کیفیت آب رودخانه برخوردار است. هدف اصلی این پژوهش ارزیابی اثرات منفی مدیریت کمی بدون مدیریت کیفی جریان است. در این راستا با شبیه سازی کیفیت آب در سناریوهای بهره برداری از رودخانه مبتنی بر سیاست های محیط زیستی، منجمله تخصیص حداقل جریان، کاهش کیفیت و فاصله گرفتن شرایط کیفی جریان از استانداردهای پرورش آبزیان با در نظر گرفتن عوامل کیفی و آلودگی های ناشی از توسعه جوامع شهری حاشیه رودخانه ها پرداخته می شود.روش پژوهش: پژوهش حاضر روی رودخانه آزاد رود در منطقه سروآباد استان کردستان انجام شد. در این راستا با اندازه گیری پارامترهای کمی و کیفی در دو دوره ماهانه، مدل کیفی QUAL۲KW واسنجی و اعتبارسنجی شد. در بخش اول مطالعه با تغییر دبی جریان بر اساس سناریوهای تخصیص جریان در روش تنانت، وضعیت کیفی رودخانه در طول ۲۲ کیلومتر شبیه سازی شد و در بخش دوم مقادیر پارامترهای کیفی در سناریوهای مختلف مدیریت جریان با مقادیر استاندارد مورد قبول برای پرورش آبزیان (ماهی) مقایسه شد.یافته ها: بر اساس نتایج به دست آمده، در حالی که دبی حداقل زیست محیطی بر اساس روش تنانت برای رودخانه مورد مطالعه m۳/sec ۱/۱ می باشد، دبی کیفی بحرانی یعنی حداقل دبی قابل قبول از نظر کیفی برای ماه اسفند و فروردین به ترتیب ۷/۷ و ۱۰ مترمکعب بر ثانیه برآورد شد. بررسی ها نشان داد که سناریوی ضعیف تنانت برای تخصیص حداقل جریان زیست محیطی برای تامین الزامات کیفی رودخانه به هیچ وجه مناسب نمی باشد.نتایج: نتایج نشان داد که تخصیص جریان به روش مرسوم و بدون در نظر گرفتن شرایط کیفی رودخانه امکان پذیر نمی باشد و می تواند به شرایط زیست محیطی رودخانه آسیبی جدی وارد نماید. این مطالعه نشان داد که عدم احتساب شرایط کیفی در زمان تخصیص جریان، سبب می شود که سلامت اکولوژیکی جریان از دست رفته و رودخانه از استاندارد لازم برای آبزی پروری برخوردار نباشد.

مدیریت کمی و کیفی, سناریوهای زیست محیطی جریان, سلامت اکولوژیکی رودخانه, مدل QUAL۲KW