واکاوی فضایی وردایی توزیع درون سالانه بارش ایران زمین طی دهه های اخیر (۱۳۹۴-۱۳۵۵)

یکی از انواع رفتارهای ظاهرا آشفته بارش، وردایی ماه به ماه بارش در مقیاس دهه ای است که نمایه ای از ساختار اقلیم بارشی بشمار می آید. در پژوهش حاضر توزیع ماه به ماه بارش ایران زمین و تغییرات دهه ای آن با بکارگیری نمایه ضریب تغییرات برای دوره آماری ۱۳۹۴-۱۳۴۹ و با بهره گیری از داده های شبکه ای اسفزاری نسخه سوم بررسی شد. روابط این متغیر با متغیرهای مکانی - توپوگرافیک با استفاده از داده های مدل رقومی ارتفاع و براساس شگردهای رگرسیونی برای چهار دوره ده ساله (۱۳۶۴-۱۳۵۵، ۱۳۷۴-۱۳۶۵، ۱۳۸۴-۱۳۷۵ و ۱۳۹۴-۱۳۸۵) بررسی شد و نیز برای دستیابی به الگوی فضایی از شگرد تحلیل خوشه ای استفاده شد. یافته های پژوهش حاضر تنوع تباین ماهانه بارش در کشور را تایید نمود، اما برخلاف انتظار روند بلند مدت تغییرپذیری ماه به ماه بارش عموما در کشور فاقد معنی آماری است. همچنین طی دهه های مختلف تغییرات قابل توجهی بین نواحی با کمینه، بیشینه و در نتیجه دامنه تغییرات مکانی و نیز میانگین پهنه ای ضریب تغییرات ماه به ماه بارش مشاهده نشد. با این وجود، نواحی توام با بارش نسبتا یکنواخت کشور برای چهاردهه متوالی رفتار تناوبی داشته اند. همچنین گستره پهنه های توام با مقادیر مختلف تغییرپذیری نیز تغییر می یافته است. اگرچه در هر دهه و نیز در کل دوره این گستره ها با عوامل مکانی - توپوگرافیک در ارتباط معنی داری بوده است، اما این رابطه نسبتا کم بوده است. تحلیل فضایی مبتنی بر تحلیل خوشه ای، ۵ ناحیه تغییرپذیری ماه به ماه بارش به دست داد. این نواحی از عرض جغرافیایی حدود ۳۲ درجه به سمت شمال، به طور تقریبی از مدارات تبعیت می کنند؛ ولی در نیمه جنوبی کشور عموما با نصف النهارات ارتباط بیشتری به نمایش می گذارند.

کلیدواژه ها:

Iran precipitation ، Month to month changes in precipitation ، Inter annual variation of precipitation ، Precipitation anomaly ، Spatial analysis of precipitation ، بارش ایران ، تغییرات ماه به ماه بارش ، وردایی درون سالانه بارش ، ناهنجاری بارش ، واکاوی فضایی بارش