سازوکارهای مطلع و ویژگیهای آنها در داستانهای کوتاه ایرانی

مطلع داستان به ویژه داستان کوتاه، تصویری مینیاتوری و فشرده از جهان همان داستان است و نقش بسیار تعیین کننده ای در سرنوشت اثر دارد. نویسندگان برای شروع داستان کوتاه شان از شگردهای مختلفی استفاده میکنند که این امر به موضوع و درونمایه و سایر مولفه های مطرح شده در درون داستان بستگی دارد. از این رو، نگارنده در پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی در پی آن است تا به بررسی و تحلیل سازوکارهایی بپردازد که اغلب داستانکوتاهنویسان در شروع آثارشان، آگاهانه یا ناخودآگاه، به آنها توجه کرده اند؛ همچنین، ویژگیها و نحوه به کارگیری هر شگرد بررسی شده است. نتایج حاکی از آن است که داستان کوتاه نویسان برجسته زبان و ادبیات فارسی سعی داشته اند تا از همان شروع داستان با استفاده از شگردهای متنوع و گوناگون، خواننده را به درون داستان جذب کنند. آنان در میان سازوکارهای برجسته شروع داستان کوتاه، به شروع های ترکیبی، صحنه پردازی و شخصیت پردازی توجه چشمگیری داشته اند که البته رویکرد هر نویسنده نیز در این زمینه متفاوت با دیگری است. شگردهای دیگر، همچون گفت وگو، فضاسازی، صحنه پایانی، بازگشت به گذشته،آکسیون و مستند سازی به شکل ترکیبی با سایر عناصر به کار رفته اند و شروعهای مستقل از تنه داستان (بیربط) و نیم صحنه، از جمله کم کاربردترین سازوکارهای شروع در میان نویسندگان هستند؛ البته تشخیص اینکه کدام سازوکار برای آغاز داستان کوتاه مناسب است، امری از پیش تعیینشده نیست و این امر به مهارت نویسنده در ایجاد پیوند و تناسب آن با سایر عناصر و بخشهای داستان بستگی دارد.

کلیدواژه ها:

داستان کوتاه ، سازوکارهای مطلع ، شروع ترکیبی ، شروع با شخصیت پردازی ، شروع با صحنه پردازی.