علی عسگرحلوائی - دکترای مدیریت سیاست گذاری بازرگانی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران
مهدی ابراهیمی - دانشیار گروه مدیریت بازرگانی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

بسیاری از شرکت های  فعال در صنایع مختلف کشور به صورت فزاینده ای به سمت بهره گیری از مزایای تحلیل مدل های کسب و کارشان روی آورده اند، اما این امر در خصوص صنعت دارو با کندی فراوان به پیش می رود. لذا در این پژوهش، ضمن ارائه آخرین یافته های علمی پیرامون مدل های کسب و کار شرکت های دارویی، گونه های رایج این مدل های کسب و کار را با استفاده از روش تاکسونومی شناسایی نمودیم تا بینشی جامع تر نسبت به پویایی های مدل کسب و کار این شرکت ها حاصل گردد. جامعه آماری این پژوهش کلیه شرکت های ایرانی تولیدکننده داروی انسانی است که در بازه انجام این پژوهش دارای محصول رقابتی در مرحله رشد بوده اند. این پژوهش در دو فاز کیفی به روش تحلیل محتوا و فاز کمی به روش پیمایش انجام شد. ابتدا در مرحله کیفی از طریق تحلیل محتوا، چارچوب متناسبی برای ابعاد و اجزای مدل کسب و کار شرکت های دارویی شناسایی گردید و در گام بعد از طریق پیمایش، مدل کسب و کار هر یک از شرکت های دارویی مشخص شد. در نهایت با انجام تجزیه و تحلیل های خوشه بندی فازی با نرم افزار متلب (R۲۰۱۶a)، چهار خوشه یا گونه متمایز از مدل کسب و کار شرکت های دارویی شناسایی شدند که هرکدام در ویژگی های کلیدی مدل های کسب و کار (ارزش قابل ارائه، مخاطبان ارزش، شیوه معماری و نحوه ارائه ارزش، و ارزش های دریافتی)  با سایر گونه ها تفاوت های معنادار داشتند. این چهار گونه به ترتیب عبارتند از: اثربخش متنوع، اثربخش متمرکز، کارای متنوع، کارای متمرکز.

مدل کسب و کار, گونه شناسی, شرکت های دارویی, محصول موفق دارویی, خوشه بندی فازی