محمد موحدان - محقق موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی کرج
نادر عباسی - استادیار پژوهشی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی کرج
مجید کرامتی - مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی قزوین

فرسایش بادی و آبی از عوامل اصلی در آسیب به خاک و منابع طبیعی هستند. در تحقیقات پیشین تاکید زیادی بر نقش پایداری خاکدانه ها در کنترل فرسایش خاک و جلوگیری از حرکت و جابجایی آنها توسط عوامل فرسایشی شده است. بدین منظور، استفاده از مواد پلیمری به منظور کنترل فرسایش بادی مورد توجه قرار گرفته است اما مسئله موجود میزان تاثیر و مدت زمان دوام این محصولات در خاک­های مختلف است که می بایستی مشخص گردد. این پژوهش در راستای ارزیابی تاثیر امولسیون پلیمری بر پایه پلی وینیل استات (PVA) بر شاخص پایداری خشک خاک­ها، تغییرات آن در طول زمان و انتخاب میزان بهینه در خاک­های مختلف انجام شده است. بدین منظور پس از تهیه سه نمونه خاک با بافت سبک، متوسط و سنگین از نقاط مختلف و انجام آزمایش­های تعیین رطوبت طبیعی نمونه ها، دانه بندی به طریق هیدرومتری و الک و تعیین حدود آتربرگ خاک بر روی آنها، با استفاده از سه نوع خاک با چهار سطح ۰، ۲۵، ۴۰ و ۵۰ گرم از ماده پلیمری در هر متر مربع خاک به ترتیب با غلظت­های ۰، ۲۵، ۴۰ و ۲۵ گرم در لیتر، ۱۲ تیمار آزمایشی تهیه گردید. سپس میانگین وزنی قطر خاکدانه خشک (MWD) هر تیمار در سه تکرار و در بازه های زمانی ۱ روز، ۱، ۳ و ۶ ماه پس از تهیه، اندازه­گیری شد. نتایج تحلیل آماری نشان داد که در بیشتر بازه های زمانی مورد نظر، افزودن ماده پلیمری به صورت معنی­داری میزان MWD خاک­ها را نسبت به نمونه های تیمار شده با آب (شاهد) افزایش داده اند. همچنین، میزان ماده پلیمری و حجم امولسیون پلیمری اضافه شده تواما بر میزان پایداری خاکدانه تاثیر می گذارد. تاثیر تمام تیمارهای پلیمری بر میزان شاخص پایداری خاکدانه­های ایجاد شده در ماسه بادی نسبت به تیمار شاهد حتی پس از ۶ ماه هم کاملا چشمگیر است. مقادیر MWD خاک متوسط تمام تیمارها تا ۳ ماه بالاتر از شاهد بوده و پس از ۶ ماه، تنها تیمار ۵۰ گرم بر متر مربع ماده پلیمری همچنان دارای مقادیر بزرگتری نسبت به تیمار شاهد است. در خاک سنگین تیمار شده با پلیمر نیز، تنها MWD تیمار ۵۰ گرم بر متر مربع است که پس از ۶ ماه با خاک شاهد در سطح ۱ درصد تفاوت معنی­دار داشته و همچنان دارای ابعاد بزرگتری نسبت به تیمار شاهد است. سرانجام تیمار با میزان ۲۵ گرم پلیمر بر مترمربع خاک (با غلظت ۲۵ گرم در لیتر) به دلیل آنکه کمترین میزان پلیمر و کمترین میزان حجم امولسیون اضافه شده به خاک را داراست به عنوان گزینه موثر انتخاب گردید.

میانگین وزنی قطر خاکدانه ها, پایداری خاکدانه ها