امیرحسین ویزان - دانشجوی کارشناسی ارشد مهتدسی شیمی، دانشکده مهندسی انرژی، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران
عباس ملکی - دانشیار گروه مهندسی انرژی، دانشگاه صنعتی شریف، تهران، ایران

انرژی به عنوان یک متغیر ژئوپلیتیک، جایگاه ویژه ای را در بازی های قدرتی نظام جهان باز کرده و دسترسی به منابع انرژی برای تمامی سطوح سلسله مراتبی قدرت جهان، اهمیتی استراتژیک پیدا کرده است. از این روی، هر یک از بازیگران نظام جهانی به دنبال تعریفی قابل قبول از جایگاه امنیت انرژی خود در جهان می باشند. در این میان ایران با واقع شدن در مرکز بیضی استراتژیک انرژی جهان و با در دست داشتن دومین منابع نفت خام و گاز طبیعی جهان، از جایگاه مهمی در مباحث صادرات و امنیت انرژی جهانی برخوردار می باشد. در غرب از مصرف کنندگان بزرگ انرژی جهان میتوان کشورهای عضو اتحادیه ی اروپایی را در کنار ایالات متحده نام برد. زمینه های انرژی ایران، از جمله فرصت های پیش روی این کشورها برای تنوع بخشی به بازار بزرگ تقاضای انرژیشان است. در شرق نیز ایران برای بهره جستن از این قابلیت صادرات انرژی خود، نیازمند داشتن شرکای استراتژیک انرژی می باشد و برای نیل به این هدف کشورهای آسیایی خصوصا کشورهای چین و هند و در مراحل بعدی ژاپن و کره جنوبی، با بازار تقاضای رو به رشد برای انرژی تا آینده ای قابل پیش بینی در کنار جایگاه تاثیر گذار این کشورها در نظام جهانی، از اهمیت ویژه ای برخوردارند. در شمال، محصور بودن کشورهای حوزه دریای خزر در خشکی و عدم دسترسی آنها به آبراه های بین المللی برای انتقال انرژی خود به بازارهای جهانی سبب شده است که انتقال انرژی خزر به بازارهای جهانی به یک مسئله منطقه ای و بین المللی تبدیل شود . در جنوب نیز ایران با دسترسی به ابراه های بین المللی خلیج فارس و دریای عمان نیز، نفش تعیین کننده ای در صادرات و امنیت انرژی دارد. در نهایت با تمام توصیفات بالا، کشور ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی انرژی و سیاسی خود بهترین مسیر اتصال شمال، جنوب، شرق و غرب به یکدیگر است که ظرفیت های ویژه ای را برای صادرات انرژی برای کشور بوجود آورده است. این پژوهش با روشی توصیفی تحلیلی به بررسی جایگاه صادرات انرژی ایران در شاهراه انرژی جهان می پردازد.

ایران، ژئوپلیتیک، صادرات انرژی، خاورمیانه