داریوش فرددهکردی - استادیار گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران، نویسنده مسئول.
زهرا سادات مرتضوی نیا - کارشناسی ارشد نقاشی، دانشکده هنر دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

تعریف زیبایی و تبیین ابعاد مفهومی آن از مسائل فلسفی پیچیده، به ویژه در فلسفه هنر است. معنای زیبایی در ادوار و فرهنگ‎های مختلف، بسیار متنوع بوده است. برای شناخت این مفهوم و انواع آن در اندیشه، فرهنگ و هنر اسلامی، اصلی ترین مرجع، نص قرآن کریم است. با شناخت دایره لغات مرتبط با زیبایی در قرآن و نیز روایات اسلامی این شناخت حاصل می‎شود. پژوهش حاضر با جست وجو در آیات قرآنی و روایات معتبر که به مفهوم زیبایی و مراتب آن می‎پردازند، به دنبال پاسخ به این پرسش‎هاست: مصادیق زیبایی از منظر قرآن چیست؟ انواع زیبایی و مصادیق آن در قرآن کدام است؟ دایره لغات قرآنی مرتبط با مفهوم زیبایی، بیشتر معطوف به کدام وجوه زیبایی است؟ مقاله با روش توصیفی‎ ‎تحلیلی و با تکیه بر واژه شناسی قرآنی، امر زیبا، مفهوم زیبایی، کارکردها و جنبه‎های آن را بررسی می کند؛ زیرا قرآن کریم، بزرگترین معجزه مکتوب و احسن‎الحدیث است و خود از لحاظ ساختار، آهنگ کلام و معنا از زیباترین و شیواترین کلام‎ها به شمار می‎آید. بر مبنای آیات قرآن، انسان جسم و روحی دارد که هر یک به ترتیب وابسته جهان محسوس و عالم نامحسوس است. بر آن اساس زیبایی هم با توجه به دو ساحت جسم و روح، سنجیده می شود، پس، مفهوم زیبایی نیز مراتبی می‎یابد. پژوهش نشان می‎دهد حدود هجده واژه اصلی مانند جمال، حسن، زخرف، حبک و... در بیش از سیصد آیه با مفاهیم متعدد و متکثر آمده است که به دو ساحت وجودی انسان بازمی‎گردند. 

کلیدواژه ها: مفاهیم قرآنی, زیبایی شناسی, مراتب زیبایی, حسن, جمال