مرضیه ابراهیمی پور - دکترای شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد واحد قزوین، قزوین، ایران
کرامت الله زیاری - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران
داریوش اردلان - استادیار، گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد قزوین- مرکز شال، دانشگاه آزاد اسلامی، شال، ایران

سیل یکی از مخرب­ترین مخاطرات طبیعی است. بشر امروزی به طور کامل نتوانسته است این پدیده طبیعی را مهار کند؛ به­همین دلیل به دنبال راه حلی است تا بتواند خطرهای ناشی از سیل را کاهش و تحمل­پذیری خود را در برابر آن افزایش دهد. هدف از­این پژوهش، تبیین الگوی سنجش تاب­آوری کالبدی در­برابر سیل به­منظور بهبودی سریع از شوک ها، فشارهای متعدد و بهبود عملکرد آن در­طی زمان است. این پژوهش به­لحاظ هدف کاربردی و به­لحاظ روش انجام کار، توصیفی–تحلیلی است. جامعه­آماری تحقیق، کارشناسان امور­شهری می باشند. به­منظور شناسایی متغیرها و شاخص­های ضروری، پس­از استخراج آنها از مبانی­نظری، با ­روش تحلیل روایی محتوایی، اثرگذارترین آنها شناسایی شده­اند. بررسی پژوهش­های ­پیشین نشان می­دهد، آنها در ارائه یک الگوی منسجم جهت بررسی خطر سیل در پهنه­های مختلف شهر و تبیین شاخص­ها و متغیرهای موثر برای ارزیابی هر پهنه ضعیف بوده­اند، لذا به منظور پهنه بندی خطر سیل در بافت اطراف رودخانه چشمه­کیله، از نرم افزار شبیه سازی جریان­رودخانه (HEC_GEORAS) استفاده گردید، که بر این اساس سه پهنه خطر سیل تعیین گردید. ساختار الگوی پیشنهادی و الگوریتم های ارزیابی آن، بر مبنای یک مدل سازی آماری در محیط نرم افزار جی آی اس می باشد، که به صورت دقیق بافت­شهری پیرامون رودخانه را بر­اساس شدت­خطر، پهنه بندی کرده و نقاط آسیب پذیر را به صورت دقیق مشخص می نماید. الگوی­پیشنهادی، روش­های رایج­کنونی در محدود شدن پهنه های اطراف رودخانه به دودسته ی درون و بیرون حریم­رودخانه کنار گذاشته و با ­توجه به­میزان شدت خطر هر عارضه­شهری اعم از معابر یا ابنیه مستقر در آن را مورد ارزیابی قرار می دهد. نتایج تحقیق نشان داد حریم ­موجود با پهنه بندی ناشی از مدل سازی تناسب ندارد. از­طرف­دیگر، بررسی تاریخی سیلاب­های گذشته، بیانگر تشابه محدوده­های آسیب­دیده با خروجی نرم­افزار است. در تمامی پهنه­ها بیشترین آسیب­پذیری به علت عدم­وجود شبکه هدایت آب­های­سطحی، ساخت­و­ساز غیراستاندارد ابنیه و محدودیت­های شبکه ­معابر است که برشدت بحران درزمان بروز حادثه می­افزایند. وجود قطعه زمین­های درشت­دانه در­تمامی پهنه­ها نیز نقطه قوت مشترک تمام آنهاست که فرصتی برای اصلاح بافت در آینده را فراهم می­آورد.

تاب آوری کالبدی, پهنه بندی بافت شهری, سیلاب, رودخانه چشمه کیله