نقش انسان بر مورفولوژی رودخانه ای هولوسن بالایی و شکل گیری کانون های گرد و غبار در جنوب غرب استان خوزستان

پهنه­های وسیعی از استان خوزستان جزو مناطق مستعد تولید گرد و غبار به­شمار می­آیند. در این استان، هفت کانون تولید گرد و غبار داخلی وجود دارد. تعدادی از این کانون­ها مانند کانون گرد و غبار شماره یک (جنوب تالاب هورالعظیم)، در واقع دشت­های سیلابی و آبرفتی زمین های پست خلیج فارس و بین النهرین هستند که ارتباط خود را با رودخانه­های بزرگی مانند کرخه در هولوسن بالایی از دست داده­اند. وجود چنین مسئله­ای به همراه خشکسالی­های پی در پی موجب تبدیل شدن دشت­های وسیعی از جنوب­غرب استان خوزستان به کانون گرد و غبار شده است. در این راستا این پژوهش در نظر دارد، نقش فعالیت­های انسان در تغییر مورفولوژی رودخانه کرخه و اثر آن بر شکل­گیری کانون­های گرد و غبار را بررسی کند. این پژوهش با استفاده از تصاویر ماهواره­ای سال های ۱۹۹۱، ۱۹۹۸و  ۲۰۰۲ میلادی، سنجنده Liss از ماهواره IRS هند مربوط به سال ۲۰۰۶ میلادی، تصاویر گوگل­ارث، نمونه­برداری از رسوبات تا عمق ۱۰ متری و انجام بازدیدهای میدانی انجام شده است. در مراحل انجام پژوهش، کلیه محیط­ها و زیر محیط­های رسوبی رودخانه­ای منتهی به کانون گرد و غبار شناسایی و سپس با استفاده از شاخص­های بارزسازی مکانی و طیفی، تغییرات بلندمدت و میان­مدت رودخانه کرخه استخراج شد. نتایج نشان داد، در محدوده مورد مطالعه حداقل سه کانال متروک رودخانه­ای وجود دارد. طولانی­ترین آن­ها، کانال متروک جفیر به ­طول حدود۵۰ کیلومتر است که به قسمت­های جنوبی تالاب هورالعظیم جریان داشته است. این کانال به دلیل قطع ارتباط با رودخانه کرخه و عدم سیلابی شدن حداقل برای یک دوره ۱۳۰۰ ساله، اکنون به عنوان یکی از هفت کانون گرد و غبار، به ­شمار می­آید. در صورت ساماندهی و احیای مجدد این کانال، امکان مقابله با فرسایش بادی از طریق افزایش زبری خاک، افزایش رطوبت خاک و پوشش گیاهی وجود خواهد داشت

کلیدواژه ها:

خوزستان ، فرسایش بادی ، کانال متروک ، کرخه ، هورالعظیم