کارآیی بهره مندی از آب باران گندم (Triticum aestivum L.) تحت تاثیر جهت خاکورزی در کشتزارهای دیم شیبدار

استفاده موثر از آب باران نقش کلیدی در گسترش کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک است. روش خاکورزی به عنوان یک اقدام مدیریتی مهم می تواند بر نگه داشت آب باران، رطوبت خاک و در نهایت عملکرد محصول در اراضی دیم اثر بگذارد. این مطالعه به منظور بررسی تاثیر درجه شیب دامنه و جهت خاکورزی بر کارآیی بهره مندی از آب گندم (RWUE) در کشتزارهای دیم گندم در زنجان انجام گرفت. آزمایش مزرعه ای در پنج دامنه با شیب متفاوت (۱۲/۶، ۱۵/۳، ۱۷، ۱۹/۴ و ۲۲ درصد) در دو جهت خاکورزی (خاکورزی موازی شیب و روی خطوط تراز) در دو تکرار به اجرا درآمد. رطوبت جرمی خاک در فواصل پنج روز طی دوره رشد و تولید رواناب پس از هر بارندگی اندازه گیری شد. عملکرد دانه گندم برای هر کرت تعیین و RWUE بر اساس نسبت عملکرد دانه و بارندگی محاسبه شد. بر اساس نتایج، تولید رواناب، رطوبت خاک، عملکرد دانه گندم و RWUE تحت تاثیر جهت خاکورزی قرار گرفت؛ به طوری که تولید رواناب در خاکورزی روی خطوط تراز ۶/۴ برابر کاهش یافت و مقدار رطوبت خاک، عملکرد دانه گندم و کارآیی بهره مندی از آب گندم RWUE به ترتیب ۸/۷، ۲۴/۸ و ۲۴/۸ درصد افزایش پیدا کرد. با افزایش درجه شیب به دلیل کاهش ظرفیت ذخیره آب، تولید رواناب در خاکورزی روی خطوط تراز نسبت به خاکورزی موازی شیب افزایش یافت و موجب شد رطوبت خاک، عملکرد دانه و RWUE کاهش یابد. این نتیجه نشانگر کاهش کارآیی روش خاکورزی روی خطوط تراز در حفظ آب و RWUE در شیب های تند است.

کلیدواژه ها:

Precipitation ، Conservation tillage ، Runoff ، Wheat yield ، Soil moisture content ، بارندگی ، خاکورزی حفاظتی ، رواناب ، عملکرد گندم ، محتوای رطوبتی خاک.