نسرین فلاح - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران،

فرهنگ­نامه جبهه، دربردارنده طنز هشت سال دفاع مقدس است که بر­اساس خاطرات شفاهی رزمندگان اسلام جمع­آوری­شده­است. جلد سوم این فرهنگ­نامه، انواع شوخ­طبعی های جبهه را دربرمی­گیرد. این شوخ­طبعی ها با رویکرد موضوع­محور طبقه­بندی­شده­اند. بررسی کارکرد های طنز دفاع مقدس بر اساس این فرهنگ­نامه، افزون بر ارائه فضای دیگری از جبهه که در نقطه مقابل خشونت جنگ ترسیم می­شود، تاثیر آن را در تلطیف و تغییر فضای جبهه نشان می دهد. این مقاله از نوع کیفی، به شیوه تحلیل مضمون، با تامل بر نظریه ارسطو، شوخ­طبعی های جبهه را بررسی­می­کند و بدین شیوه، ضمن بررسی آراء ارسطو در زمینه طنز و شوخ­طبعی، کارکرد شوخ­طعی های جبهه را نشان­می­دهد. بر طبق نظریه آرامش مفرح، طنز با سرگرمی مخاطب، لذت و انبساط خاطر وی را موجب­می­شود. یافته­ ها ثابت­می­کند که درک آرامش و سرور با برجستگی صبغه معنوی از کارکرد های اصلی طنز در این مجموعه است که با نظریه ارسطو انطباق­می­یابد؛ اما کارکرد های دیگری نیز از مطالعه موارد مندرج در فرهنگ شوخ­طبعی های جبهه به­دست­آمده که در تغییر فضای خشونت­بار جنگ، تاثیر چشمگیری داشته­ و از کارکرد اصلی نشات گرفته­است. این کارکرد ها با عنوان کارکرد فرعی در نه مقوله طبقه­بندی­شده­اند که تنوع و گستردگی طنز جبهه و تاثیرگذاری آن را نشان­می­دهد. همچنین جنبه اجتماعی طنز، رعایت ادب در طنز، تنوع دامنه طنز با حضور اقشار گوناگون و کنترل غیرمستقیم آن از دیگر یافته­ های این پژوهش است که با ارائه شواهد نقد­می­شود. 

کارکرد طنز, فرهنگ­نامه جبهه, ارسطو, نظریه آرامش مفرح.