برزو یوسفی - دانشجوی دکترای فیزیولوژی گیاهی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران
فاطمه سفیدکن - استاد، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
مهدی میرزا - دانشیار، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
محمد حسین لباسچی - دانشیار، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

مرزه موتیکا (Satureja mutica Fisch. & C. A. Mey.) یکی از گونه های مرزه بومی ایران است که به دلیل میزان بالای اسانس و ترکیب فنلی تیمول بسیار موردتوجه قرار گرفته است. تعیین مناسب ترین و بهترین تراکم کاشت و همچنین حاصلخیزی خاک اهمیت زیادی در افزایش عملکرد کمی و کیفی تولید گیاهان دارویی دارد. در این تحقیق به منظور بررسی اثر تراکم گیاهی و تغذیه با کود های آلی بر عملکرد کمی و کیفی اسانس مرزه موتیکا در شرایط دیم، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی در ۳ تکرار در سال های زراعی ۱۳۹۶– ۱۳۹۹ در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه انجام شد. عامل اصلی شامل ۳ تیمار کودی و عامل فرعی ۳ تراکم (۲.۶۶، ۴ و ۸ بوته در متر مربع) در ردیف هایی با فاصله ۵۰ سانتی متر و با ۳ فاصله کاشت (۲۵، ۵۰ و ۷۵ سانتی متر) بودند. اندام هوایی گیاهان در زمان گلدهی کامل برداشت و به روش تقطیر با آب اسانس گیری شد. بازده اسانس بر حسب وزن خشک گیاه محاسبه و ترکیب های شیمیایی آن با استفاده از کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. نتایج نشان داد که بازده و ترکیب های شیمیایی اسانس بین سال ها تفاوتی نشان ندادند. بین تیمارهای کودی برای بازده و عملکرد اسانس و ترکیب های تیمول و کارواکرول و سایر ترکیب های شیمیایی اسانس در سطح ۱% تفاوت معنی دار وجود داشت. بین تراکم های کاشت فقط برای عملکرد اسانس تفاوت معنی دار وجود داشت. تیمول با تیمار کاه غنی شده ودر مرحله بعدی با کود گاوی پوسیده رابطه مثبتی داشت و بیشترین مقدار آن (۵۳.۲%) در تیمار کاه غنی شده مشاهده شد. کارواکرول با تیمار کود دامی پوسیده ارتباط مثبت داشت و بیشترین مقدار آن (۹.۲%) در این تیمار بدست آمد.

اسانس, تیمول, کارواکرول, کروماتوگرافی گازی, کودهای آلی, مرزه موتیکا (Satureja mutica Fisch. & C. A. Mey.)