جایگاه اجتماعی لولیان خنیاگر و کولیان رامشگر در امثال فارسی

لولیان و کولیان در ادبیات شفاهی و رسمی و موسیقی و فرهنگ ایرانی حضوری چندین قرنه دارند. این آوازخوانان و نوازندگان دوره­گرد که در مناطق مختلف ایران به نام­های مختلف مشهورند، جز نقش رامشگری و خنیاگری، خدمات اجتماعی نیز بر عهده داشتند. رقص، موسیقی، آواز، بی خانمانی، کارهای خلاف عرف و عادت از نشانه­های رفتاری آنان است که در ادب رسمی و فرهنگ عامه و زبان مردم به اشکال متفاوت بازتاب داشته است. در این مقاله نقش این لولیان را در فرهنگ عامه و موسیقی نواحی و ادب کلاسیک جستجو کرده و بر این مبنا جایگاه اجتماعی آن­ها و دیدگاه مردم نسبت به آنان و خدمات فرهنگی اجتماعی و بعضا دیدگاه منفی مردم به آنان با شواهد کافی تبیین می­شود. این جستار در پی آن است تا نشان دهد کولیان چه نقش مهمی در زندگی مادی و معنوی و تفریحات مردم داشته­اند و دیدگاه مردم درباره آن ها چیست. مقوله­ای که کمتر بدان توجه شده است. تکیه ما بر ضرب­المثل­های فارسی است و هرجا لازم بوده است از شواهد شعری نیز بهره گرفتیم. تحقیق ما نشان می­دهد در امثال فارسی بیشتر به رفتارهای بد و جنبه­های منفی لولیان و کولیان توجه شده است؛ اما در اشعار کلاسیک بر وجه مثبت آنان چون دلبری، شادی­خواری تاکید می­شود. لولی و کولی گرچه مترادف­اند اما لولی کاربرد لطیف و زنانه دارد اما کولی نه.

کلیدواژه ها:

لولی ، کولی ، ادب عامه ، شعر عامه ، ضرب­المثل ، رفتارشناسی