یدالله نصراللهی - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

منطق الطیر منظومه مهم عرفانی است که در آن، عطار به زبان و بیان رمزی و نمادین، «سفر الی الله» را به تصویر کشیده است. درون مایه مهم این اثر «سفر» است؛ سفر از خلق به حق؛ «کشف» و «پرده­برداشتن» از معانی و مدلول­های مهم سفر است. در منطق الطیر، عطار پابه ­پای مرغان سالک، پرده از رخسار حقایق برمی دارد و در نهایت به حقیقتی می رسد که آن، درک و وصال به حقیقت مقام سیمرغ است. مهم ترین مسئله ای که در این زمینه، می توان به آن پرداخت، این است که منظور از سیمرغ چیست و چگونه حتی به صورت فرضی و نظری می توان به آن اشاره یا حتی در قالب بحث جدید طرح کرد. بیشتر شارحان از سیمرغ به ذات حق تعبیر کرده­اند، ولی در خوانشی جدید از تمثیل و نمادهای ذکرشده در منطق الطیر،حتی به صورت طرح و نظر جدید، به­ویژه در شاه پرندگان، یعنی سیمرغ چنین می­توان گفت که با استناد به منابع نزدیک فکری و جهان­نگری و سنجش با تطابق و قرابت درون­متنی عرفانی، منظور عطار از سیمرغ، «شیخ» یا «پیر» یا «مراد» حقیقی است که در آغاز داستان و در تمثیل و معرفی پرندگان از او به «شاه مرغان» خطاب می­کند؛ کشف «سی­مرغ» و رسیدن به جایگاه و مقام «سیمرغی» اصل مهم و تعلیم و یادآوری خاصی است که پیر نیشابور در اثر خود، عرضه می­دارد و با فنون مختلف داستان ­پردازی و شاعری خود به تبیین آن می پردازد. شیوه تحقیق در این مقاله به روش استنادی، تحلیلی و استنباطی است.  

منطق الطیر, سفر, کشف سیمرغ, پیر و مراد