سلیمان خاکبان - استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه قم

تاریخ دریافت: ۱۰/۰۶/۱۳۹۹   |   تاریخ پذیرش: ۱۸/۱۲/۱۳۹۹چکیده تعیین تکلیف درباره «گستره معرفتی قرآن کریم»، یکی از مسائل بسیار مهم ایران معاصر است؛ زیرا طرف داران حکمرانی قرآنی، ابتدا باید تکلیف خود را با سه دیدگاه حداقلی، میانه و حداکثری مشخص کنند. در مقاله حاضر، دیدگاه دو قرآن پژوه برجسته با یک دیگر مقایسه شده است. به اعتقاد علامه طباطبایی، قرآن کریم کتاب «هدایت» است نه «علم»؛ لذا گستره معرفتی قرآن کریم را منحصر در امور پنجگانه «عقاید»، «اخلاق»، «احکام»، «قصص» و «مواعظ» می داند؛ اما آیت الله جوادی ضمن پذیرش «هدایت» به عنوان رسالت اصلی قرآن کریم، دایره هدایت را در امور پنجگانه مذکور منحصر ندانسته و معتقد است «همه علوم»، ازجمله «علوم طبیعی»، هریک به نوعی در هدایت بشر دخیل است؛ لذا گستره معرفتی قرآن کریم شامل همه علوم، از جمله علوم طبیعی نیز می شود. اما این که «چگونه می توان این همه علوم، به ویژه علوم طبیعی را با زیرشاخه های متنوعش از کتابی تک جلدی (قرآن کریم) استخراج کرد؟» پرسش مهمی است که با پاسخ آن آشنا خواهیم شد. در این مقاله دیدگاه آیت الله جوادی، برگزیده شده و علاوه بر توجیهات ایشان، نظریه مذکور در پرتو تئوری سیستم ها و احادیث تقویت گردیده است. این نوشتار برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای، و برای دست یابی به پاسخ پرسش از روش تحلیل و تطبیق استفاده نموده است. 

قرآن کریم, هدایت, علم, علامه طباطبایی, آیت الله جوادی آملی