سید مجتبی امامی - استادیار گروه مدیریت دولتی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (علیه السلام)،
مجتبی جوادی - پژوهشگر مرکز رشد دانشگاه امام صادق (علیه السلام) و دانشجوی دکتری مدیریت دولتی دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه

امروزه استفاده از مفهوم حکمرانی در میان دانشگاهیان و مجریان کشور فراگیر شده است؛ اما اغلب آنچه از آن مراد می شود، دچار خدشه است، به طوری که برخی آن را مساوی با مدیریت و اداره و ... می دانند یا آن را در حصار نسخه بانک جهانی یعنی «حکمرانی خوب» فهم می کنند. مفهوم حکمرانی درواقع به دنبال ساختن یکی از مهم ترین روابط موجود در هر جامعه ، یعنی رابطه پیروی است. مختصات این رابطه، بنا بر ارزش های هر جامعه تعیین می شود و معارف اسلامی مربوط به جامعه نیز درصدد ایجاد روابط خاصی در نظام پیروی اجتماعی است. دنیای غرب با توجه به رویکردهای اومانیستی و مبتنی بر تدبیرهای دنیایی، به فراوانی در مورد نظام روابط پیروی یا همان نظریه های حکمرانی کار کرده است، ولی ادبیات اسلامی برای چنین کارهای جزئی در باب چگونگی حکمرانی استنطاق نشده است و اغلب به تبیین ویژگی های حاکم اسلامی بسنده شده است. در این پژوهش، پس از مرور کلی نظریه های حکمرانی متعارف، به تحقیق موضوعی یکی از کلمات کلیدی قرآن کریم در زمینه روابط پیروی اسلامی، یعنی کلمه «اطاعت»، پرداخته شده است. روش تحقیق موضوعی در این پژوهش، روش مبتنی بر کلیدواژه (اطاعت) و سیاق با راهبرد آیه محور و سیاق محور است. نتایج تحقیق موضوعی نشانگر معارف عمیق قرآنی در باب چیستی، چرایی و چگونگی حکمرانی اسلامی است. لزوم به توجه رابطه اطاعت با آگاهی و ایمان، توجه به اختیار انسان ها در حکمرانی، سطوح مختلف اطاعت، دائمی بودن نیاز به اطاعت در انسان و نقش ضروری تقوا در اطاعت، ازجمله موارد برآمده از این تحقیق موضوعی برای ظهور نظریه حکمرانی اسلامی هستند.

رابطه پیروی, حکمرانی, حکمرانی اسلامی, اطاعت