علیرضا نوری - دکتری روابط بین الملل، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

هدف این مقاله تحلیل ضرورت کاربست دیپلماسی اقتصادی فعال در اوراسیا و شناسایی فرصت ها و مزایایی این رویکرد برای منافع ملی ایران است. اوراسیا به عنوان فراقاره ای از شرق آسیا تا اروپا با پویایی های متنوع و ظرفیت های بسیار اقتصادی و ژئواکونومیکی از مناطق مهم در تحولات فعلی و آتی منطقه ای و بین المللی خصوصا در گذار به نظم جدید است. وجود کنشگران روندساز، منابع گسترده و تاثیرگذار، حجم بالای تجارت، زیرساخت های همکاری جمعی به شکل نهادهای منطقه ای و پروژه های فرامنطقه ای از مولفه های تاییدکننده این اهمیت هستند. فقدان شناخت بایسته از ماهیت و وضعیت اوراسیا، عدم شناسایی دقیق منافع، شناخت ناکامل از ظرفیت ها، فقدان راهبرد اوراسیایی، سیاست زدگی و امریکازدگی، نگاه دنباله رو به روندهای برساخته از دلایل ناکامی ایران در این حوزه بوده است. هرچند طی سال های اخیر گام هایی برای رفع این نواقص و کاربست یک سیاست اوراسیایی فعال تر در دستور بوده، اما هنوز بسیاری از این نواقص پابرجا هستند. این مقاله با روش کیفی، در چهارچوب مفهوم منطقه گرایی توسعه ای و با رویکرد سیستمی مترتب بر توجه به برهم کنش متغیرها، کارگزاران و موضوعات مختلف در سطوح منطقه ای و بین المللی، منافع حاصل از کاربست دیپلماسی اقتصادی فعال در اوراسیا برای سیاست خارجی ایران را بررسی می کند. یافته های پژوهش نشان می دهد کهکاربست این دیپلماسی در قالب منطقه گرایی توسعه ای ضمن تعدیل فشارهای امریکا و تامین هدف اولویت دار اقتصادی سازی سیاست خارجی، در تامین منافع تهران در سایر حوزه ها از جمله امنیتی، سیاسی و فرهنگی نیز موثر بوده و به انطباق مبتکرانه ایران با شرایط پرتغییر منطقه ای و بین المللی مساعدت می کند.

ایران، اوراسیا، دیپلماسی اقتصادی، منطقه گرایی توسعه ای، ژئواکونومی