علی خطیب جو - دانشگاه ایلام
مریم اعلائی - دانشگاه ایلام
فرشید فتاح نیا - دانشگاه ایلام
مصطفی نعمتی - دانشگاه ایلام
محمدرضا حافظی احمدی - دانشگاه علوم پزشکی ایلام
هومن فرزادی - دانشگاه شهرکرد

اثرات ضد باکتریایی اسانس­های هیدروالکلی مرزنگوش، شاه­اسپرم، گندواش، رازیانه و کاج بر باکتری­های اشریشیاکلی، کلبسیلا پنومونیه و سالمونلا تیفی موریوم در شرایط  in-vitroو حیوان زنده مورد ارزیابی قرار گرفت. در آزمایش اول تاثیر اسانس­های هیدروالکلی بر قطر هاله عدم رشد باکتری­های اشریشیاکلی، کلبسیلا پنومونیه و سالمونلا تیفی­موریوم در مقایسه با آنتی­بیوتیک جنتامایسین در محیط in-vitro مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس نتایج آزمایش in-vitro، در آزمایش دوم اثر سه اسانس­ هیدروالکلی مرزنگوش، شاه­اسپرم و گندواش بر عملکرد، مورفولوژی و بافت روده و جمعیت باکتری­های دستگاه گوارش مورد بررسی قرار گرفت. تعداد ۳۸۴ قطعه جوجه گوشتی سویه راس-۳۰۸ (مخلوط مساوی از هر دو جنس) در قالب طرح کاملا تصادفی به ۸ تیمار، ۴ تکرار و ۱۲ قطعه جوجه در هر تکرار اختصاص داده شد. به دلیل اثرات مثبت اسانس های مرزنگوش، گندواش و  شاه­اسپرم در آزمایش اول، تیمارهای آزمایش دوم عبارت بودند از: ۱) جیره پایه (شاهد)، ۲) جیره پایه + ۲۰۰ میلی­گرم در کیلوگرم آنتی­بیوتیک کلی­استاپ ۱۰، ۳ و ۴) جیره پایه + ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی گرم اسانس مرزنگوش در کیلوگرم جیره، ۵ و ۶) جیره پایه + ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی گرم اسانس گندواش در کیلوگرم جیره و ۷ و ۸) جیره پایه + ۲۰۰ و ۴۰۰ میلی گرم اسانس شاه­اسپرم در یک کیلوگرم جیره. در هفته دوم جوجه­های هر تکرار به ۳ گروه ۴ تایی تقسیم شدند و با یک میلیلیتر محلول حاوی ۱۰۹×۱ cfu  باکتری­­های اشریشیا­کلی و سالمونلا تیفی­موریوم از طریق خوراکی آلوده شدند. نتایج آزمایش اول نشان داد که در مقایسه با اسانس های کاج و گندواش، اسانس­های رازیانه، شاه­اسپرم و مرزنگوش مانع رشد باکتری های اشریشیاکلی و سالمونلا تیفی­موریوم شدند و در مقایسه با آنتی­بیوتیک جنتامایسین، بیشترین قطر هاله عدم رشد مربوط به اسانس شاه اسپرم بود. نتایج آزمایش دوم نشان داد که افزودن اسانس­ها به جیره جوجه های گوشتی موجب بهبود مقادیر خوراک مصرفی روزانه و افزایش وزن و عدم تاثیر بر ضریب تبدیل خوراک جوجه­های گوشتی آلوده شده، شدند. افزودن اسانس مرزنگوش سبب افزایش درصد لنفوسیت و کاهش نسبت هتروفیل به لنفوسیت در جوجه­های آلوده شده با باکتری­ اشریشیا­کلی شد. اسانس­ها سبب افزایش جمعیت باکتری­های لاکتوباسیل جوجه­های سالم و کاهش جمعیت باکتری اشریشیا­کلی در گروه آلوده شده با باکتری­ اشریشیا­کلی شدند. به­طور کلی، آنتی­بیوتیک قابلیت جایگزینی با اسانس­ها را دارد و قادر به کاهش اثرات نامساعد سالمونلوز و کلی­باسیلوز در جوجه­های گوشتی شد.

اسانس, اشریشیاکلی, جوجه گوشتی, سالمونلا تیفی موریوم, عملکرد