بهاره چهره نگار - دانشجوی کارشناس ارشد زمین شناسی اقتصادی گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان
حامد زندمقدم - دانشیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان
شهرام شفیعی بافتی - دانشیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان
مهدی قربانی دهنوی - سازمان زمین شناسی و اکتشاف معدنی کشور، اداره کل کرمان

کانسار سرب و روی تاجکوه یکی از مهم ترین اندیس های معدنی در کمربند سرب و روی راور-بهاباد محسوب می شود که از لحاظ جغرافیایی در شمال غرب شهرستان کوهبنان (شمال استان کرمان) و جنوب بساب قرار می گیرد. ماده معدنی به صورت اپی ژنتیک در سنگ میزبان کربناته سازند شتری به سن تریاس میانی در راستای سیستم گسلی منطقه جایگزین شده است. مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی نشان دهنده دو مجموعه کانی های سولفیدی و غیر سولفیدی در معدن می باشد. عمده ترین کانی های شناسایی شده سولفیدی شامل گالن، اسفالریت و پیریت بوده و از کانی های غیر سولفیدی اصلی میتوان به سروزیت، همی مورفیت، هیدروزینسیت، گوتیت، هماتیت و دولومیت اشاره کرد. از مجموع ۵۳ نمونه گرفته شده، تعداد ۱۱ نمونه جهت آنالیز ICP-OES و XRF به آزمایشگاه زر آزما کرمان منتقل گردید. نتایج حاصل از این آنالیزها و مقایسه آن با پوسته زمین نشان می دهد که از بین ۳۱ عنصر شناخته شده، عناصر سرب، کادمیم، روی، نقره و آرسنیک دارای بیشترین غنی شدگی نسبت به پوسته زمین هستند. همچنین مولیبدن، آنتیموان، آهن، تلوریم، گوگرد و مس نیز از غنی شدگی خوبی برخوردار هستند. بر اساس نمودار جعبه ای (غنی شدگی) بیش از ۳۸ درصد نمونه ها دارای غنی شدگی می باشند که بیشترین آنها مربوط به سرب است و علت آن فراوانی گالن در نمونه های مورد مطالعه می باشد. مقایسه سرب در نمونه ها نشان می دهد که با افزایش عمق، بلورهای گالن ریزتر شده و مقدار سرب در آنها بیشتر می شود. این درحالی است که با افزایش عمق، مقدار روی کمتر می شود که این امر می توان به انحلال پذیری بالایی روی در اثر بالا بودن سطح آب های زیرزمینی در عمق نسبت داده شود. آنالیز نمودار خوشه ای نشان می دهد که بین عناصر فرعی Tb و Nd, Pr, Gd, DY همبستگی بسیار خوبی برقرار است که این همبستگی در سه عنصر Nd, Pr و Gd شدیدتر بوده که این امر می تواند به علت منشا یکسان آنها باشد. همچنین بین Fe و Zr همبستگی بالایی به علت خصوصیات ژئوشیمیایی یکسان برقرار است. همبستگی بین Pb و Co برقرار است و عنصر S در شاخه مجزا اما در این گروه قرار می گیرد. بررسی روابط دوتایی بین عناصر نشان دهنده رابطه مستقیم بین سرب و گوگرد به علت حضور کانی گالن و سرب و کبالت به علت حضور کانی سروزیت است. عنصر Zn به صورت مجزا قرار دارد و همبستگی خاصی با سایر عناصر از خود نشان نمی دهد.

کانی شناسی، ژئوشیمی، کانسار سرب و روی تاجکوه، جنوب بساب، شمال کرمان