حمید رستگار - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری دانشگاه امام رضا
جلال اخباری
نگین حسن زاده
احمد فتاحی

فضاهای زیرزمینی در طول دهه های اخیر در کلان شهرها اهمیت فراوانی پیدا کرده است . کمبود فضای باز، تراکم بالا، کمبود فضاهای سبز و تفریحی موجب می شود تا فضاهای زیرزمینی که منبعی باارزش می باشند در کمک به فضاهای روزمینی قابلیت طرح پیدا کنند .این پژوهش با هدف بیان اهمیت فضای زیرزمینی و جایگاه آن در طرح های شهری به تعریف کاربران فضاهای زیرزمینی ، خدمات احتمالی این نوع فضاها و نمونه های موفق بین المللی در عرصه های مختلف ونهایتا به جایگاه فضاهای زیرزمینی در شهرها می پردازد. در همین راستا باید به دقت پتانسیل فضاهای زیرزمینی شهرها بررسی شود تا بتوان از آن به خوبی بهره مند گردید. استفاده از فضاهای زیرزمینی در شهر علاوه بر مواردی همچون حمل و نقل که امروزه در حال بهره برداری است می تواند شامل کاربری های دیگری مانند فضاهای تفریحی ، تجاری،اداری و خدماتی نیز باشد.توسعه شهری با رویکرد استفاده از فضاهای زیرزمینی یکی از رهیافت های نوین در زمینه شهرسازی معاصر است . این رویکرد ضمن استفاده از قابلیت های مثبت فضاهای زیرسطحی تلاش می کند تا مسایل و مشکلات شهرها از قبیل کمبود فضا، مسایل حمل و نقل و زیست محیطی و... را حل نماید. هدف این مقاله مطالعه فضاهای زیرسطحی ، جنبه ها و فواید استفاده از این فضاها از دیدگاه توسعه مدرن شهری با روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و بررسی نمونه هاست و سپس به بررسی نمونه موردی طرح اجرای تراز زیرسطحی در محدوده پیرامون حرم مطهر شهر مشهد پرداخته می گردد.

فضاهای زیرزمینی ، فضاهای زیرزمینی شهری، کاربران فضاهای زیرزمینی ، مشخصات فیزیکی .