محمد جواد روستا - Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Shiraz, Iran
سید مسعود سلیمان پور - Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Shiraz, Iran
مریم عنایتی - Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Shiraz, Iran
مجتبی پاک پرور - Soil Conservation and Watershed Management Research Department, Fars Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Shiraz, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: تغییر کاربری اراضی عامل اصلی ایجاد تغییرات در ذخیره­ی کربن­آلی و نیتروژن خاک و چرخه­ی جهانی کربن است. بررسی تغییرات ایجاد شده در میزان ذخیره­ ی کربن­آلی و نیتروژن خاک، پس از جنگل­کاری و مرتع ­کاری همراه با سامانه ­ی پخش ­سیلاب در اراضی شنی دشت گربایگان فسا واقع در جنوب­ شرقی استان فارس، هدف این پژوهش بود. مواد و روش­ ها: از کاربری­ های جنگل دست­ کاشت آکاسیا، اوکالیپتوس، آتریپلکس و مرتع در دو وضعیت با پخش ­سیلاب و بدون پخش­ سیلاب، در مجموع ۴۵ نمونه­ ی مرکب خاک از عمق ۳۰-۰ سانتی­متری برداشت شد و درصد کربن آلی و نیتروژن ­کل خاک در آزمایشگاه اندازه ­گیری گردید. سپس، میزان ذخیره­ ی ­کربن و نیتروژن محاسبه شد و ارزش اقتصادی آن­ها با ­روش مالیات بر کربن تعیین گردید. داده ­ها با استفاده از نرم­ افزار SAS به ­صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوک­ های کامل تصادفی، تجزیه و تحلیل شده و میانگین­ ها با آزمون دانکن در سطح ۵ درصد مقایسه شدند. یافته ­ها: نتایج نشان داد اثر پخش ­سیلاب بر درصد کربن­ آلی و میزان ذخیره ­ی کربن­ آلی در خاک در سطح یک درصد معنی­ دار شده، بر درصد نیتروژن­ کل معنی ­دار نگردیده ولی اثر آن بر میزان ذخیره­ ی نیتروژن در سطح پنج درصد معنی­ دار شده است. تاثیر کاربری (نوع پوشش ­گیاهی) بر همه این شاخص­ ها در سطح یک درصد معنی­ دار گردیده است. اثر متقابل پخش ­سیلاب و کاربری بر درصد کربن ­آلی و میزان ذخیره­ ی نیتروژن خاک در سطح یک درصد معنی­ دار شده ولی تاثیر آن بر میزان ذخیره­ ی کربن و درصد نیتروژن­ کل معنی ­دار نشده است. میزان ذخیره­ ی کربن ­آلی در خاک کاربری­ های آکاسیا، اوکالیپتوس، آتریپلکس و مرتع، به ­ترتیب از ۱۰/۲۳، ۲۲/۴۹، ۱۲/۰۳ و ۶/۲۱ مگاگرم در هکتار در شرایط بدون پخش ­سیلاب، به­ ترتیب به ۲۳/۱۴، ۴۰/۲۳، ۲۴/۱۲ و ۱۳/۹۶ مگاگرم در هکتار در شرایط پخش ­سیلاب افزایش یافت. پخش ­سیلاب بر این عرصه ­ها، ارزش اقتصادی ذخیره­ ی کربن و نیتروژن را به ­ترتیب به­ میزان ۵۳/۵۹، ۴۸/۰۰، ۷۵/۴۶ و ۴۳/۵۲ درصد افزایش داد. نتیجه ­گیری: به­ طور میانگین، پخش­ سیلاب باعث افزایش ۵۴/۳۱ درصدی ارزش اقتصادی مجموع ذخیره ­ی کربن و نیتروژن در خاک گردید.  

Carbon storage, Eucalyptus, Flood spreading, Gareh Bygone Plain, Nitrogen storage, اوکالیپتوس, پخش سیلاب, دشت گربایگان, ذخیره ی کربن, ذخیره ی نیتروژن