فاطمه غلامی هوجقان - کارشناس ارشد صنایع دستی، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران (نویسنده مسئول) E-mail:fghol۵۸@gmail.com
سید سعید سیداحمدی زاویه - دانشیار ،گروه پژوهش هنر، دانشگاه هنر تهران، تهران، ایران
آذرتاش آذرنوش - استاد تمام، گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چوگان، یک ورزش و بازی باستانی و منسوب به سرزمین ایران است که علیرغم پیشینه ای دیرین، اطلاعات مکتوب اندکی پیرامون قوانین، ابزار، ادوات و پوشاک آن وجود دارد. این مقاله با طرح این پرسش که سیر تحول و تطور چوب چوگان در نگاره های سلجوقی و صفوی و دلایل آن چه بوده، با استفاده از منابع کتابخانه ای واسنادی از جمله منابع اینترنتی، پیشینه وسابقه پژوهش های مربوط را گردآوری کرده ودر مرحله بعد، با جمع آوری متون کهن و نگاره های چوگانی و سپس پالایش مجموعه به لحاظ اعتبار اسناد و داشتن تاریخ، موارد مورد مطالعه را گزینش کرده است. در نهایت، پس از گردآوری داده های حاصل، موارد مشابه و متفاوت را مورد تحلیل قرار داده است. بر اساس یافته های این پژوهش، در بین آثار شعرای سلجوقی وصفوی موردپژوهش ۴۵۶ مورد چوگان،۳۰  مورد صولجان (معرب چوگان) و ۳ مورد طبطاب(چوگان با پای پیاده) یافت شد و در نگاره های مورد پژوهش، چهار شکل چوب چوگان  شبیه «ل»، شبیه«L» ، «T» منحنی و «V»(با زاویه باز) به دست آمد. در نهایت چنین به نظر می رسد که در دوره صفوی در مقایسه با دوره سلجوقی به جهت ارتباط با دنیای غرب و پیشرفت علوم و فنون، شاهد تغییر و بهبود کیفیت شکل چوب چوگان در طی زمان بوده ایم. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی- تحلیلی بوده و گردآوری اطلاعات آن به روش کتابخانه ای انجام پذیرفته است . 

واژگان کلیدی: چوب چوگان, نگاره های چوگانی و نسخ خطی سلجوقی و صفوی