بررسی درصد پوشش گیاهی در ترانشه های خاک برداری در جاده های جنگلی بر روان آب و رسوب تولیدی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز تیلن رود)

اکوسیستم های جنگلی با توجه به ماهیتی که دارند از تعادل پایداری برخوردار بوده و فرسایش کم و وجود رسوب اندک در آب های جاری در آنها از خصوصیات بارز این مناطق به شمار می رود. از مهمترین اقدامات عمرانی در اکوسیستم های جنگلی، جاده سازی و احداث جاده می باشد که می تواند نقش قابل ملاحظه ای را در بر هم خوردگی تعادل پایدار در این مناطق از خود نشان دهد. تغییر سیمای طبیعی و کاهش پوشش گیاهی دامنه های خاکی و فشردگی خاک سطح جاده و اطراف آن به اختلال در رفتار هیدرولیکی و مشخصات فیزیکی خاک منجر می شود که وقوع رواناب و هدر رفت خاک را در پی دارد و به این دلیل است که جاده های جنگلی مهمترین منبع تحویل رسوب به شبکه جریان های آبی یک حوزه آبخیز جنگلی را سبب شود که این امر از طریق ایجاد سطح بدون پوشش و یا با پوشش کم و متعابا کاهش نفوذپذیری و کاهش زمان آستانه شروع رواناب و افزایش قدرت و توانایی حمل مقدار قابل توجهی از رسوب به دلیل افزایش حجم و سرعت رواناب و ... صورت می گیرد. پژوهش حاضر با هدف شناخت بهتر نقش پوشش گیاهی در کنترل فرسایش خاک و تولید روانآب و رسوب در ترانشه های خاکبرداری جاده های عرصه های جنگلی با استفاده از شبیه ساز باران در حوزه آبخیز تیلن رود به انجام رسیده است. برای این بررسی ابتدا سه طبقه پوشش گیاهی ۰-۲۰، ۲-۴۰، ۴۰-۶۰ درصد مشخص شد و در این طبقات بارش شبیه سازی شده با مشخصات منطقه، توسط بارانساز ایجاد شد و حجم رواناب خروجی و رسوب تولیدی ناشی از آن بدست آمد. نتایج نشان داد که حجم روانآب و رسوب در طبقه اول و سوم پوشش گیاهی به ترتیب با مقدار ۳۲/۹ لیتر، ۲۶/۷ گرم و ۲۰ لیتر، ۱۰/۵ گرم به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار بوده است. در طبقه اول، زمان شروع روان آب ۲۶/۲ ثانیه و در طبقه سوم به ۴۸/۷ ثانیه افزایش یافته است. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که با افزایش مقدار پوشش گیاهی مقدار روان آب و رسوب تولیدی ترانشه کاهش و زمان ایجاد روان آب افزایش یافته است.

کلیدواژه ها:

حوزه آبخیز تیلن رود ، اکوسیستم جنگلی ، بارانساز ، درصد پوشش گیاهی ، رواناب و رسوب