نقش جوامع محلی در حفاظت از گونه‎های در خطر انقراض حیات وحش (مطالعه موردی: گوزن زرد ایرانی در استان خوزستان)

گوزن زرد ایرانی، به عنوان یک گونه در خطر انقراض، به صورت طبیعی تنها به گستره کوچکی از زیستگاه‎های پیرامون رودخانه‎های دز و کرخه در استان خوزستان محدود شده است. در حال حاضر، اطلاعات قابل استناد چندانی در مورد وضعیت بوم‎شناختی این گونه در زیستگاه‎های طبیعی در دسترس نیست. هدف از پژوهش حاضر، دستیابی به یک ارزیابی قابل اتکا از سطح دانش جوامع محلی و اهمیت حفاظتی گوزن زرد ایرانی در میان جوامع یاد شده است. به این منظور، با استفاده از ۵۰۰ پرسشنامه پاسخ‎دار، همراه با مصاحبه حضوری و توزیع تصادفی - سیستماتیک، نظرات ساکنین محلی شهرستان‎های دزفول، اندیمشک و شوش (۲۷ مرکز جمعیتی) دریافت شد. بیش از ۵۶% مشارکت‎کنندگان از حضور گوزن زرد در پیرامون دز و کرخه آگاهی نداشتند. حدود ۴/۱۶% پاسخ‎دهندگان (عمدتا افراد مسن) ادعا کردند که گوزن زرد را در زیستگاه‎های طبیعی منطقه مشاهده کرده‎اند. حدود ۷۳% پرسش‎شوندگان اعلام کردند که برای مشاهده این گوزن در زیستگاه‎های طبیعی منطقه، تمایل زیاد یا خیلی زیادی دارند. بیش از نیمی از افراد سطح تمایل به پرداخت خود به منظور یک بار مشاهده گوزن زرد را بین ۴۰۰۰۰-۲۰۰۰۰ ریال اعلام نمودند. بیشتر افراد (۴/۸۶%) مهم‎ترین عوامل تهدیدکننده این گونه را، شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه می‎دانستند. تضمین حفاظت و بقای پایدار گوزن زرد برای بیشتر افراد (۸/۶۷%) از اهمیت زیاد یا خیلی زیاد برخوردار است. سطح تمایل به پرداخت به منظور تشکیل یک صندوق مالی برای حفاظت بهتر این گوزن، سالیانه مبلغی بین ۳۰۰۰۰۰-۲۰۰۰۰ ریال برآورد شد. در نظر گرفتن رویکردهایی مانند افزایش دانش جوامع نسبت به اهمیت زیستی و حفاظتی گوزن زرد ایرانی و معرفی آن به عنوان یک گونه کشتی پرچم‎دار و استفاده از پشتوانه حمایت‎های مردمی می‎تواند موفقیت‎های بیشتری را در مدیریت گونه به دست دهد.  

کلیدواژه ها:

گوزن زرد ایرانی ، مدیریت ، مشارکت مردمی ، ساکنین بومی ، مناطق حفاظت شده دز و کرخه