محمدرضا حاج آقا بابائی - استادیار دانشگاه علامه طباطبائی

مقاله حاضر از منظر شخصیت پردازی و تکوین شخصیت قهرمان، به بررسی تذکرهالاولیای عطار نیشابوری می پردازد و به عنوان نمونه، چهار روایت از این متن (ابراهیم ادهم، حسن بصری، بایزید بسطامی و حلاج) را برای بررسی برگزیده است. در این بررسی که براساس نظریه نورتروپ فرای انجام شده است، ذکر می شود که الگوی قهرمان در تذکرهالاولیاء به الگوی قهرمان در گونه ادبی رمانس نزدیک است و همان گونه که در رمانس، قهرمان صورت دگرگونی یافته حکایت های اساطیری است، قهرمانان تذکره (عارفان) نیز صورتی از قهرمانان متون مرجع هستند که در صدر این متون مرجع، قصه های قرآنی قرار دارند. بنابراین، قهرمان همان خط سیر روایی را طی می کند که پیش تر در شیوه روایی قرآن وجود داشته است. این تاثیرپذیری سبب شده است که حکایت های موجود در تذکرهالاولیاء، فارغ از سندیت تاریخی آنها، از میزان باورپذیری بیشتری برخوردار باشند و حجیت روایی متن نیز برخاسته از آن باشد.

تذکرهالاولیاء, قهرمان, الگوهای روایی, قصه های قرآنی, متن مرجع, خصلت تکرارشوندگی