رحیم کوشش - استادیار دانشگاه ارومیه

اراده و بیان هر نوع معنی، قالب مخصوص و کلام ویژه خود را می طلبد و مثلا زبان شعر، غالبا، گویای مفاهیم و محتوای مربوط به نثر نیست. بنابراین، انتخاب نوع کلام با توجه به مقاصد و اهداف ادیب از تالیف و تصنیف، ضرورت تام و تمام دارد. استفاده از نثر موزون و مسجع به عنوان کلامی مستقل در زبان و ادبیات فارسی، برای اولین بار در متون عرفانی رواج و شیوعی گسترده یافت. هدف از طرح این بحث، چرایی انتخاب این نوع کلام در متون عرفانی و به ویژه نامه های عین القضات همدانی است؟ در واقع، جستار حاضر به بررسی مختصات سبکی نثر موزون از لحاظ لفظ، معنا، تناسب میان آن دو، موضوع و ادبیت کلام در نامه های قاضیمی پردازد و آن را بر اساس ویژگی های این نوع کلام و مبتنی بر بلاغت، با استفاده از شیوه مطالعه کتابخانه ای مورد نقد قرار می دهد. نتایج نشان می دهد که استفاده موردی نویسنده از نثر موزون و مسجع، بیشترین تاثیر را بر خواننده/ مخاطب دارد و در این میان برای ایجاد ارتباط بین عارف و سالک، این نوع نثر ادبی می تواند ایفاکننده بهترین نقش در نوع خود باشد و آنچه باعث می شود که نویسنده نتواند به تمامی از نثر موزون و مسجع بهره ببرد، انباشتگی و پراکندگی مطالبی است که در ذهن او حضوری پررنگ دارد.

نامه های عین القضات همدانی, نثر موزون و مسجع, فصاحت, بلاغت