مینا ربیعی - استادیار، گروه منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
مریم فیروزی اردستانی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
یونس عصری - دانشیار، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران، ایران
غلامرضا بخشی خانیکی - استاد، گروه زیست شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

کاکوتی کوهی Ziziphora clinopodioides Lam.  متعلق به تیره نعنا (Lamiaceae) یکی از گونههای کاکوتی است که علاوه بر پراکنش گستردهای که در ایران دارد، این گونه به عنوان آرام بخش و مقوی معده در درمان اختلالات گوارشی و قلبی-عروقی، سرماخوردگی، افسردگی، سرفه، میگرن و تب مورد استفاده قرار میگیرد. هدف از این مطالعه مقایسه ترکیباتهای شیمیایی اسانس گیاه در رویشگاههای مختلف استانهای البرز و مازندران میباشد. به این منظور اندامهای هوایی این گونه در مرحله گلدهی کامل از سه رویشگاه ارنگه، گاجره و رینه طی سال ۱۳۹۳جمعآوری گردید. اسانسگیری با استفاده از  دستگاه تقطیر با آب (طرح کلونجر) و شناسایی ترکیبهای متشکله اسانس ها با استفاده از دستگاههای GC و GC/MS انجام گرفت و نتایج نشان داد که ترکیبهای اصلی اسانس در رویشگاه ارنگه شامل: ترپینن-۴-ال (۷/۲۹ درصد)، در رویشگاه گاجره: ۱، ۸- سینئول (۰۱/۲۵ درصد) و در رویشگاه رینه: پولگون (۹۲/۱۷ درصد) گزارش شد. مقایسه ترکیبهای متشکله اسانس کاکوتی کوهی در رویشگاههای مورد مطالعه نشان داد که در هر سه رویشگاه ، ماده موثره: پولگون به عنوان اصلیترین ترکیب و پس از آن به ترتیب ۱، ۸- سینئول، پیپریتنون، نئومنتول، پارامنت-۳- ان-۸- ال و کارواکرول دارای بیشترین مقادیر متشکله اسانس گیاه بودند.  

اسانس, استان های البرز و مازندران, ۱, ۸- سینئول, ترپینن-۴- ال, پولگون, کاکوتی کوهی