قاسم خداحامی - کارشناس ارشد -مرکز تحقیقات ومنابع طبیعی استان فارس -شیراز
محمد باقر رضایی - استاد -موسسه تحقیقات جنگل ها ومراتع کشور -تهران

بسیاری از گونه های دارویی که در عرصه های طبیعی پراکنش دارند به دلیل بهره برداری بی رویه در معرض تخریب قرار گرفته و برای جلوگیری از این پدیده، کشت و اهلی کردن آنها ضرورت دارد که آن هم بدون اطلاع از عوامل اکولوژیک موثر در پراکنش آنها در زیستگاه های طبیعی میسر نیست. پس از جمع آوری اطلاعات موجود در مورد پراکنش گونه گیاهی Teucrium polium در شرایط مختلف رویشگاهی حوضه آبخیز مهارلو، ۳ ناحیه رویشی انتخاب گردید. به منظور تعیین نوع و میزان ارتباط این گونه با مولفه های اکولوژیکی، برداشت های صحرایی در هر ۳ منطقه پراکنش گیاه انجام شد. عمده خصوصیات گیاهی نشان دهنده ارتباط قوی درصد پوشش، تراکم، فراوانی، تولید، وفور، بنیه گیاهی، چیرگی، اجتماعی بودن و تکمیل چرخه فنولوژی بود. جهت بررسی رفتار پارامترها و همگنی آنها با یکدیگر، از آنالیز مولفه های اصلی (PCA) استفاده شد. با توجه به ضرایب تجزیه به مولفه های اصلی، مشخص گردید که متغیرهای اجتماعی بودن و بنیه گیاهی بیشترین ضرایب را در مولفه اول و تراکم و تولید، بیشترین ضرایب را در مولفه دوم دارند. نمودار ضرایب Pc۱ در برابر Pc۲ مشخص کرد، سه رویشگاه در سه ناحیه جداگانه قرار دارند. همچنین نتایج نشان می دهد که  پراکنش و نیاز رویشگاهی گیاه کلپوره، به مقدار زیادی در دو رویشگاه : سروستان و دراک مشابه بوده و در یک گروه قرار می گیرند. با در نظر گرفتن شباهت ۶۰ درصد در هر دو مرحله آنالیز خوشه ای، نتایج نشان می دهد که بین رویشگاه سروستان و چشمه انجیر برای متغیرهای گیاهی، ۷۶/۷۶ درصد شباهت دیده می شود و با در نظر گرفتن تمامی متغیرها (اکولوژیکی و گیاهی)، شباهت این دو رویشگاه به ۹۸/۴۷ درصد می رسد.  

پهنه بندی, حوضه آبخیز مهارلو استان فارس, کلپوره, واحد اکولوژیکی