رسول جعفریان - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
مریم کمالی - دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تهران

قلمرو جغرافیایی هر حکومت و انتخاب مرکزیتی مناسب برای آن می تواند ضامن استقرار قدرت و تداوم حاکمیت باشد، امری که به نظر می رسد در حکومت خوارزمشاهی (۶۲۸-۵۹۶ ه. ق) چندان مورد توجه قرار نگرفته است. خوارزمشاهیان که انتظار می رفت به یکی از بزرگ ترین حکومت های تاریخ میانه ایران تبدیل شوند، با شکست از مغولان صحرانشین، جریان تغییرات تاریخ ایران را به مسیری دیگر هدایت کردند. آنها پس از شکست حکومت سلجوقی و تصرف بخش وسیعی از قلمرو ایشان، سعی کردند با برگزیدن حکومتی متمرکز راهی متفاوت از سلجوقیان برای بقای خویش بپیمایند. ولی انتخاب خوارزم به عنوان تنها مرکز قدرت و گسستن رشته پیوند با بخش های داخلی قلمرو، زمینه عدم استقرار قدرت حکومت خوارزمشاهی و در نتیجه از هم پاشیدن سریع قدرت ایشان را فراهم ساخت. این مقاله سعی دارد رابطه موقعیت جغرافیای و انسانی پایتخت و ساختار قدرت را با توجه به منابع دست اول در حکومت خوارزمشاهی بررسی کرده و علل عدم استقرار قدرت سلسله خوارزمشاهی را در بی توجهی به پیوند شکل حکومت و انتخاب پایتخت مورد بررسی قرار دهد، امری که به نظر می رسد تا کنون مورد توجه جدی قرار نگرفته است.    

حکومت خوارزمشاهی, مرکزیت قدرت, ساختار حکومت, توسعه طلبی