یوسف نیک نژاد - استادیار گروه زراعت،دانشگاه آزاد اسلامی واحد آیت اله آملی،آمل،ایران
جهانفر دانشیان - موسسه تحقیقات نهال و بذر
امیر حسین شیرانی راد - موسسه تحقیقات نهال و بذر
همت اله پیردشتی - دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
محمد حسین ارزانش - موسسه خاک و آب گرگان

به منظور بررسی کارآیی باکتری های افزاینده رشد بر عملکرد و اجزای عملکرد برنج در شرایط کم آبی و مقادیر کاهش یافته نیتروژن، پژوهشی در سال زراعی ۹۱-۱۳۹۰در موسسه تحقیقات برنج کشور،  معاونت مازندران – آمل به صورت کرت های دوبار خرد شده در قالب طرح بلو ک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. آبیاری به عنوان عامل اصلی در ۳ سطح آبیاری مرسوم (شاهد) و قطع آبیاری در دو مرحله تشکیل آغازی های پانیکول و پر شدن دانه، مقدار مصرف نیتروژن به عنوان عامل فرعی در سه سطح مقدار توصیه شده (۱۰۰کیلوگرم نیتروژن در هکتار) ، ۷۵ و ۵۰ درصد مقدار توصیه شده و باکتری های افزاینده رشد به عنوان عامل فرعی فرعی در ۴ سطح شاهد، آزوسپیریلوم لیپوفروم، سودوموناس فلورسنس و ترکیب آزوسپیریلوم و سودوموناس بودند. نتایج نشان داد که سطوح مختلف باکتری های افزاینده رشد اثر معنی داری بر عملکرد شلتوک داشتند به طوری که تیمار ترکیبی آزوسپیریلوم و سودوموناس با ۴۳/۷ تن در هکتار بیشترین و تیمار شاهد با ۱۳/۶ تن در هکتار کمترین عملکرد شلتوک را دارا بودند.همچنین برهمکنش نیتروژن و باکتری نشان داد که تیمار شاهد (مقدار توصیه شده نیتروژن) و ۷۵ درصد نیتروژن همراه با ترکیب باکتری های آزوسپیریلوم و سودوموناس، بیشترین تعداد دانه پر در پانیکول (حدود ۱۸۳ عدد) را داشتند.  استفاده از تیمار های مختلف آبیاری تاثیر معنی داری بر صفات تعداد کل دانه، تعداد دانه پر و پوک و عملکرد دانه داشت و در بین تیمار های آبیاری، آبیاری به شیوه مرسوم با ۱۱/۷ تن شلتوک بیشترین عملکرد دانه را دارا بود. در مجموع نتایج این پژوهش بیانگر نقش موثر وکارآمد باکتری های افزاینده رشد در بهبود معنی دار عملکرد شلتوک برنج در شرایط کم آبی و نیتروژن کاهش یافته بود.

برنج, تنش کم آبی, عملکرد دانه, نیتروژن, باکتری های افزاینده رشد