تاثیر مستی بر مسئولیت کیفری در حقوق کیفری ایران، اسکاتلند و فقه اسلامی

تبیین نقش مستی در مسولیت کیفری مستلزم آگاهی از چگونگی تاثیرگذاری مصرف مسکرات و در نهایت تاثیر مستی در اراده مجرم و همین­طور نوع تفکر و بینش حاکم بر جامعه نسبت به افراد مست است. مستی می­تواند موجب سلب یا تزلزل اراده و قوه تمیز گردد. سوالی بنیادین که مطرح است عبارت است از این­که چه تشابه و تفاوت هایی بین نظام های حقوقی ایران، فقه و اسکاتلند در این خصوص وجود دارد؟ در پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی اهم نتایج به دست آمده این است که در هر یک از نظام های حقوقی یادشده سلب اراده ناشی از مستی جز در صورت وجود اراده سابق بر سلب اراده جهت ارتکاب جرم (مستی ارادی)، موجب انتفای مسولیت کیفری می شود؛ با این تفاوت که مستی ارادی به­طور مطلق به دلیل وجود عنصر تقصیر، موجب رفع مسوولیت کیفری از شخص مست در حقوق کیفری اسکاتلند نمی گردد که این رویکرد با موضع مشهور فقها در خصوص قتل در حال مستی هم­خوانی دارد. در حقوق کیفری ایران مستی ارادی در صورتی رافع مسوولیت کیفری شناخته نمی شود که مستی با قصد ارتکاب جرم صورت گیرد. البته در ایران مستی موجب انتفای مسئولیت کیفری در قتل عمدی نمی گردد. علاوه بر این، شناسایی مسئول اثبات مستی تفاوت دیگری است که در این نظام های حقوقی وجود دارد. مطالعه سیاست جنایی کشورهای ایران، اسکاتلند و فقه اسلامی مبین اتخاذ رویکرد سختگیرانه (به ویژه در حقوق کیفری اسکاتلند) در خصوص مسئولیت کیفری افرادی است که در حال مستی مرتکب جرم می شوند.

کلیدواژه ها:

مستی ارادی ، مستی غیرارادی ، مست متعدی ، اسکاتلند ، ایران