علی وزیری - نصیرآباد دکترای شهرسازی، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی گرگان

چکیده زمین در شهرها همواره به عنوان مهمترین عنصر در توسعه شهر و به عنوان منبع قدرت، زمینه بحث ها و مناقشات بسیاری بوده است. در کشور ایران نیز افزایش تقاضا برای زمین و مسکن شهری در چند دهه اخیر موجب افزایش شدید قیمت و گسترش ناموزون شهرها شده است. دولت ها همواره از طریق اقدامات حقوقی، مالی و اقدام مستقیم و با استفاده از سیاست های موثر بر عرضه و تقاضا، سعی در کنترل بازار زمین و مسکن شهری دارند. تحقیق حاضر از نوع تحقیقات توصیفی-تحلیلی است. هدف اصلی این مقاله تبیین نقش سیاست های زمین شهری بر مدیریت مسکن(قیمت، میزان عرضه و...) در کشور است. نتایج تحقیق نشان می دهد که با تشریح سیاست هایی که از گذشته تاکنون در حوزه زمین و تامین مسکن از سوی دولت ها به اجرا درآمده است خواستار اصلاح فوری نگاه سیاست گذار مسکن به این بخش شدند. این مقاله با دو هدف یکی آسیب شناسی سیاست های اعمال شده در بازار زمین و مسکن شهری از سوی دولت ها در طول بیش از ۵۰ سال گذشته و پاسخ به این سوال که چرا هیچ کدام از این سیاست ها عملا منجر به پاسخگویی مطلوب و مناسب در بازار ملک نشد و اساسا نحوه سیاست گذاری مطلوب برای بازار مسکن به چه شکلی باید باشد، ارائه شد. سیاست های زمین شهری در ایران همیشه وضعیت دوگانه ای و سیاست های متناقضی را تجربه کرده است. نگاه اشتباه سیاست گذار مسکن به این بخش و حوزه سیاست گذاری عرضه و تقاضای واحدهای مسکونی صرفا از طریق ارائه تسهیلات مالی که در نهایت منجر به تعریف سیاست ها و ماموریت های نادرست و ناکارآمد و باقی ماندن مشکلات در این بخش، خود شاهد اصلی می باشد. بیش از یک دهه از احساس نیاز به تغییر در سیاست های بخش زمین می گذرد، سوداگری در بخش زمین تاثیر مهمی هم بر اقتصاد ملی و هم بخش مسکن دارد. سیاست گذار مسکن در بیش از نیم قرن گذشته سیاست های دولتی در این بخش را به خانه سازی تنزل داده است، این در حالی است که بازار مسکن باید از منظر شهر و شهرسازی مورد توجه قرار بگیرد و نه اینکه در بستر خانه سازی به صورت صرف سیاست گذاری و مدیرتی شود. برای یک دهه آینده سیاست های بخش زمین و مسکن باید با یک رویکرد صحیح برنامه ریزی شود ولازمه آن، تغییر نگاه دولت به این حوزه و عدم تکرار سیاست های نادرست و ناکارآمد گذشته است.

کلید واژه: بازنگری سیاست گذاری، زمین شهری، مدیریت مسکن، کارآمدی