شقایق عسگردون - دانش آموخته کارشناسی ارشد شیلات، گروه شیلات، دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، گلستان، ایران
رحمان پاتیمار - دانشیار گروه شیلات، دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، گلستان، ایران
کیاوش گلزاریان پور - استادیار گروه زیست شناسی، دانشکده علوم پایه و فنی مهندسی، دانشگاه گنبدکاووس، گنبدکاووس، گلستان، ایران
سهیل ایگدری - دانشیار گروه شیلات، دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی، پردیس دانشگاه تهران، کرج، ایران

این پژوهش برای بررسی تغییرات شکل بدن جمعیت های مختلف گاوماهی ایرانی (P. iranicus) در حوضه جنوبی دریای خزر با استفاده از روش ریخت سنجی هندسی انجام شد. در این بررسی، ۳۵۰ نمونه ماهی با استفاده از الکتروشوکر صید و از سطح جانبی سمت چپ بدن آنها عکس برداری شد؛ سپس تعداد ۱۴ عدد لندمارک با استفاده از نرم افزار ‎TPSDige۲ روی تصاویر دوبعدی قرار داده شد. داده های حاصل با روش های آماری چندمتغیره‎ PCA ‎و‎ CVA ‎و تحلیل خوشه ای تجزیه و تحلیل و الگوهای تغییر شکل هر جمعیت نسبت به شکل میانگین کل جمعیت ها در شبکه تغییر شکل مصورسازی شد. نتایج نشان داد تفاوت معنی داری در ویژگی های ریختی پنج جمعیت بررسی شده وجود دارد. ‎آنالیز خوشه ای نشان داد هر دو جنس این گاوماهی براساس شباهت شکلی به پنج گروه مجزا تقسیم می شود که بیانگر تغییر شباهت شکلی با تغییر موقعیت جغرافیایی بین جمعیت ها است. آزمون MANOVA/CVA نشان داد جنس ماده گاوماهی ایرانی در سه منطقه جغرافیایی استان گیلان، استان مازندران و استان گلستان ازلحاظ جغرافیایی از هم جدا هستند؛ اما در جنس نر، گاوماهیان استان مازندران جدایی خود را به خوبی نشان داده اند؛ ولی گاوماهیان استان گیلان پراکنش زیادی دارند و در بین آنها گاوماهیان استان گلستان نیز قرار گرفته اند. نتایج ممکن است به درک بهتر الگوی تغییرپذیری ریختی این ماهیان در سیستم های رودخانه ای مختلف حوضه جنوبی دریای خزر و نیز شناسایی جمعیت های‎ گاوماهی ایرانی در حوضه جنوبی دریای خزر کمک کند‎.‎

گاوماهی ایرانی, ریخت سنجی هندسی, حوضه جنوبی دریای خزر