محمد فاریابی - شرکت سهامی آب منطقه ای، کرمان، ایران.
نصراله کلانتری - گروه زمین شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
احمد نگارستانی - شرکت سهامی آب منطقه ای، کرمان، ایران.

دشت جیرفت در فاصله ۲۳۰ کیلومتری جنوب شهرستان کرمان و در جنوب خاوری ایران قرار گرفته است و شامل دو آبخوان است: یک آبخوان تحت فشار و یک آبخوان آزاد، اما آبخوان تحت فشار به سمت حواشی دشت محدود شده و به آبخوان آزاد تبدیل می­شود. آب نفوذیافته از مخروط افکنه­های بخش شمالی نقش بسیار مهمی  در تغذیه آبخوان دارد، اما نقش رودخانه هلیل­رود نیز قابل ملاحظه است. به دلیل این که آب زیرزمینی مهم ترین منبع جهت مصارف کشاورزی،  شرب و صنعت در این منطقه است، بنابراین ارزیابی کیفی آن اهمیت ویژه­ای دارد. هدف از این تحقیق ارزیابی کیفی آب زیرزمینی در دشت جیرفت است و شامل بررسی تغییرات مکانی کیفیت آب زیرزمینی در بخش­های مختلف و تعیین عوامل موثر بر آن است. در این مطالعه برای ارزیابی کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی از تلفیقی از روش­های آماری مانند تجزیه خوشه­ای و ضرایب همبستگی و روش­های هیدروشیمیایی مانند نسبت­های یونی و نمودار­های ترکیبی استفاده شده است. نمونه­های آب زیرزمینی با استفاده از روش تجزیه خوشه­ای گروه­بندی شده و نمونه­های مشابه شناسایی شدند. بر اساس نتایج تجزیه خوشه­ای، نمونه­های آب زیرزمینی در چهار گروه قرار می­گیرند (آبخوان از لحاظ کیفی به چهار زون تقسیم شده است) که هر گروه دارای ترکیب شیمیایی متفاوتی است. در این نوشتار، از نسبت­های یونی مانند (Na+K-Cl)/ (Na+K-Cl+Ca)،Mg/(Ca+Mg) ، Ca/(Ca+SO۴)، Na/ (Na+Cl)، HCO۳/ (sum anions)  و Cl/ (sum anions) و نمودار­های ترکیبی برای تعیین عوامل موثر بر کیفیت آب زیرزمینی استفاده شده است. بر اساس نتایج حاصل، فرایندهایی مانند انحلال  ژیپس، هالیت، سولفات­های سدیم دار، هوازدگی پلاژیوکلازهای غنی از سدیم و تبادل یونی کیفیت شیمیایی آب زیرزمینی را تحت تاثیر قرار می­دهند.

آب زیرزمینی, کیفیت شیمیایی, تجزیه خوشه ای, نسبت های یونی, دشت جیرفت