رفتار ماگمایی و گرمابی عناصر کمیاب در توده سینیتی رزگاه (سراب، آذربایجان خاوری): کاربردی برای ارزیابی توان کانه زایی اورانیم توده

رخداد مقادیر بی هنجار از اورانیم با مناطق واجد کانی سازی ثانویه مس (مالاکیت) در برخی بخش های توده متاآلومینوس- پرآلکالین رزگاه در شمال باختر شهرستان سراب سبب شد تا این توده از دید احتمال رخداد کانی زایی اورانیم مورد توجه سازمان انرژی اتمی باشد. برای همین پژوهش حاضر با استفاده از مطالعات کانی شناسی، سنگ شناسی و زمین شیمیایی توان کانه زایی اورانیم را در این توده مورد ارزیابی قرار داده است. سنگ های توده روند تبلور تفریقی را به نمایش گذاشته و دارای تنوع سنگ شناسی از مونزودیوریت دارای نفلین تا نفلین مونزوسینیت، پسودولوسیت مونزوسینیت و نفلین سینیت هستند. ارزیابی ویژگی های زمین شیمیایی سنگ های نادگرسان استوک و دایک های رزگاه با تاکید بر رفتار اورانیم و عناصر کمیاب خاکی در طی تفریق ماگمایی نشان داد که آپاتیت تاثیر زیادی بر تنظیم غلظت عناصر کمیاب خاکی، U و Th داشته است و زیرکن تا حد کمتر در سنگ های تفریق یافته تر عناصر کمیاب خاکی سنگین، U، Th و عناصر HFS  (Zr، Hf، Nb، Ta، Ti) را درخود جای داده است. سنگ های نفلین سینیتی با ترکیب پرآلکالین به عنوان تفریق یافته ترین واحدهای سنگی استوک نسبت به میانگین نفلین سینیت های جهان از مقادیر پایین از عناصر HFS، U (حداکثر تا ppm ۲۱) Th (حداکثر تا ppm ۵۶) و عناصر کمیاب خاکی برخوردار هستند ولی مقدار این عناصر در آنها بالاتر از سنگ های تفریق نیافته تر توده است. بیشتر سنگ ها دارای بی هنجاری منفی Eu هستند (۱≥Eu/Eu*) و نمونه های نفلین سینیتی تفریق یافته دارای بی هنجاری منفی شدید از یوروپیم بوده اند. فراوانی ایلمنینت و مگنتیت و نبود آمفیبول در سنگ های توده نشان دهنده احیایی بودن ماهیت توده و کمبود مواد فرار در توده است که همراه با متاآلومینوس بودن ترکیب توده و فراوانی آپاتیت سبب شده است که توده توانایی کانی سازی اورانیم را نداشته باشد. آزاد شدن محلول های گرمابی به مقدار محدود از برخی بخش های توده و شستشوی اورانیم از کانی های میزبان (آپاتیت و زیرکن) توسط این محلول ها سبب کانی زایی ضعیف از اورانیم و مس در مرحله فرایندهای دگرسانی درون زاد شده است. رخداد فرایندهای اکسید شدن و فروشست برون زاد بر کانی سازی های ضعیف اولیه، افزایش عیار اورانیم و مس را با تشکیل کربنات های مس به دنبال داشته است که به دلیل ستبرای کم و سطحی بودن کانی زایی های یادشده، بی هنجاری های موجود از اورانیم در توده رزگاه غیراستخراجی هستند؛ بنابراین این منطقه برای انجام برنامه اکتشاف نیمه تفصیلی و تفصیلی توسط سازمان انرژی اتمی برای اورانیم پیشنهاد نمی شود. 

کلیدواژه ها:

کانی شناسی ، زمین شیمی ، اورانیم ، نفلین سینیت ، رزگاه ، آذربایجان شرقی