بررسی فرایندهای ماگمایی در فعالیت آتشفشانی کواترنری شمال باختر اهر؛ بر پایه مطالعات ژئوشیمیایی و ایزوتوپی

حجم قابل توجهی از سنگ های آتشفشانی کواترنر، در شمال باختر اهر( شمال باختر ایران) گسترش یافته اند. این سنگ ها مورد تجزیه عناصر اصلی، فرعی، خاکی کمیاب و ایزوتوپی Sr- Nd قرار گرفته اند. بر پایه داده های ژئوشیمیایی، این سنگ ها شامل آلکالی بازالت، تراکی بازالت، تراکی ‍آندزیت بازالتی و تراکی آندزیت با ویژگی چیره آلکالن هستند. سنگ های یادشده، از مجموعه کانی های الیوین، کلینوپیروکسن، پلاژیوکلاز ± آمفیبول ± بیوتیت تشکیل شده اند و بیشتر  بافت میکرولیتی پورفیری دارند. بر پایه بررسی های انجام شده روی  عناصر اصلی و فرعی، با کاهش مقادیر MgO، مقادیر Rb، Ba، Na۲O، K۲O، Al۲O۳ و SiO۲ افزایش و مقادیر Cr،  Fe۲O۳*و  CaO کاهش می یابد. به طور کلی، سنگ های منطقه از عناصر LIL و LREE غنی و از عناصر HFS تهی هستند. بررسی های ایزوتوپی Sr-Nd نشان می دهد که طیف ترکیبی نسبت های ۸۷Sr/۸۶Sr نمونه های مورد مطالعه از ۷۰۴۴۶۳/۰ تا ۷۰۴۹۲۱/۰ و نسبت های ۱۴۳Nd/۱۴۴Nd نمونه ها از ۵۱۲۶۴۹/۰ تا ۵۱۲۷۷۴/۰ متغیر است. نسبت های CaO/Al۲O۳ در برابر MgO، La/Sm در برابر Rb و نیز مقادیر Zr و Ba در برابر Th نشان می دهد که تفریق ماگمایی از راه تبلور بخشی، مهم ترین فرایند در تکوین سنگ های منطقه بوده است. همچنین مدل سازی AFC و مطالعات ایزوتوپی و میکروسکوپی بیانگر آن است که آلایش پوسته ای، به همراه تبلور بخشی،  نقش مهمی در تحول سنگ های تراکی آندزیتی منطقه داشته است. داده های ژئوشیمیایی و ایزوتوپی نشان می دهد که آمیختگی ماگمایی فرایند تاثیر گذاری در تکوین سنگ های منطقه نبوده است. نسبت های ایزوتوپی نئودیمیم بالا و استرانسیم پایین و نیز مقادیر بالای Ni، Cr و MgO  در آلکالی بازالت های منطقه گویای آن است که این سنگ ها از یک ماگمای به نسبت اولیه به وجود آمده اند. مدل سازی REE و بررسی نسبت های عناصر فرعی و  خاکی کمیاب نشان می دهد که آلکالی بازالت های منطقه مورد مطالعه می توانند از ذوب بخشی ناچیز (۱ تا ۳ درصدی) یک  اسپینل لرزولیت به وجود آمده باشند.   

کلیدواژه ها:

کواترنری ، ژئوشیمی ، بررسی ایزوتوپی ، تبلور بخشی ، آلایش پوسته ای ، شمال باختر ایران ، اهر