سید اسداله محسنی موحد
محمود اکبری

چکیده با توجه به محدودیت منابع آب، به کارگیری هر راهکاری برای صرفه جویی در مصرف آب و افزایش سطح زیر کشت اهمیت زیادی دارد. یکی از این راهکارها کم آبیاری می باشد. برای برنامه ریزی کم آبیاری بهینه لازم است مراحل حساس گیاه به کمبود آب مشخص شوند .در این تحقیق به منظور بررسی اثر کم آبیاری روی رشد و عملکرد گندم آبی (رقم الوند) در منطقه همدان و تعیین ضریب واکنش عملکرد محصول به آب (Ky) و ضریب حساسیت عملکرد(λi) از حذف مرحله ای آبیاری (به علت سهولت اجرا توسط کشاورزان) استفاده شده است. بدین منظور گندم رقم الوند در کشت زمستانه در مزرعه دانشگاه بوعلی سینا در قالب طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی با شش تیمار آبیاری در سه تکرار طی دو سال متوالی (۱۳۸۵-۱۳۸۳) تحت کم آبیاری قرار گرفت. نتایج نشان داد تمام تیمارهای کم آبیاری سبب کاهش عملکرد دانه، عملکرد ماده خشک و وزن هزار دانه شده اند. همچنین دوره گل دهی (با ضریب حساسیت ۹۶/۱) حساس ترین دوره به کمبود آب است و حذف آبیاری در این مرحله عملکرد را بیشتر کاهش خواهد داد. قطع آبیاری در مرحله شیری خمیری شدن (با ضریب واکنش ۶۷/۱) بیشترین واکنش عملکرد را به کم آبیاری نشان می دهد. کاهش کارایی مصرف آب نسبت به تیمار شاهد در صورت کم آبیاری در این مراحل نشان گر لزوم آبیاری کامل در این مراحل است. سایر نتایج حاکی از آن است که می توان یک نوبت آبیاری در یکی از مراحل ساقه رفتن یا سفت شدن دانه را بدون کاهش معنی دار در عملکرد و شاخص برداشت حذف نمود. واژه های کلیدی: ضریب حساسیت عملکرد، ضریب واکنش عملکرد، کم آبیاری، گندم رقم الوند، مرحله گل دهی