بررسی و پهنه بندی تنش های گرمایی موثر بر محصولات کشاورزی استان خراسان رضوی با استفاده از GIS

چکیده عوامل آب و هوایی و اقلیمی نقش بسیار اساسی در رشد و توسعه گیاهان دارند و از دسته متغیرهای غیرقابل کنترل و اثر گذار بر کشاورزی محسوب می شوند. آستانه تحمل گیاهان در رابطه با هر یک از پارامترهای هواشناسی محدود است و هر گونه ناهنجاری در این پارامترها می تواند به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر تولیدات کشاورزی اثرات قابل ملاحظه ای بگذارد. استان خراسان رضوی نیز همه ساله خسارات زیادی را از وقوع مخاطرات مختلف جوی و اقلیمی به خصوص در بخش کشاورزی متحمل می شود. در این میان تنش های گرمایی از مهمترین پدیده های زیان بخش است که مشکلات بسیاری را برای محصولات ایجاد می کند در این مقاله وقوع تنش گرمایی در استان خراسان رضوی مورد بررسی قرار گرفته و پهنه بندی شده است. به این منظور با توجه به نیازهای حرارتی گیاهان مهم منطقه به طور میانگین برای کل گیاهان آستانه های ۳۰، ۳۵ و ۴۰ درجه سلسیوس به عنوان دمای بیشینه و ۲۰ درجه سلسیوس به عنوان دمای کمینه تعیین شده است. سپس با استفاده از داده های هواشناسی ۱۳ ساله تعداد روزهای با دمای بیشتر از این آستانه ها مشخص شد. پس از انجام آزمون آماری بر ای کفایت داده ها (تعیین اندازه نمونه۵) با استفاده از نرم افزار Jmp۴، معادلات مناسب جهت پهنه بندی با استفاده از مدل ارتفاع رقومی در نرم افزار Arcview ۳.۲ استخراج شد. نتایج نشان داد که پدیده تنش گرمایی در جنوب و غرب خراسان بیشتر مشاهده می شود و سرخس و سبزوار بیشتر از سایر مناطق از این تنش آسیب می بینند. واژه های کلیدی: تنش گرمایی، خراسان رضوی، پهنه بندی