سیده راضیه پورمحمدی - دانشکده علوم قرآن قم
زهره اخوان مقدم - دانشیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

دریافت معنای آیات قرآن منوط به داشتن علوم و مقدمات متعددی است که گاه بدون آن ها، در بدو امر برخی شبهات یا تناقض ها ایجاد می شود. یکی از آن ها آیه ۱۶ سوره اسراء است. پژوهش حاضر با روش توصیفی _ تحلیلی بر آن است معنا و تفسیر {... امرنا مترفیها ففسقوا ...} را که با اختلاف نظر مواجهه شده، بررسی کند. با محوریت نظر تفسیری سید مرتضی؟ره؟ می توان دریافت: ۱. اراده هلاکت محقق نمی شود مگر به هلاکت حسن و قبیح؛ مانند این که بگوییم امر کردیم او را به خیر، اما او عصیان کرد (امرته فعصی)، مامور به محذوف است، هرچند بعد از کلمه «امرنا» «فسق» واقع شده است؛ ۲. متعلق «امرنا» طاعت است، زیرا اگر «فسق» باشد، باید پاداش داده می شدند، نه عقاب. واژه «امرنا» را به سه حالت قرائت کرده اند که در هر حالت معنای خاصی دارد؛ ۳. «امرنا مترفیها» صفت «قریه» است؛ یعنی هر گاه بخواهیم قریه ای را که طبقه مرفه آن را امر کرده ایم و آن ها نافرمانی کرده اند، هلاک کنیم، بنابراین جواب «اذا» محذوف است و نیازی هم به آن نیست؛ ۴. «اراده» در معنای مجازی به کار رفته است که در زبان عرب مجاز و استعاره و آرایه های ادبی زیادی به کار می برند؛ ۵. در آیه تقدیم و تاخیر صورت گرفته و اگر شرط و جواب شرط جابه جا شود، تغییری در حکم ایجاد نمی شود.

سید مرتضی؟ره؟, محمود زمخشری, سوره اسراء, فسق, طاعت