عبدالله میراحمدی - استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه خوارزمی
سیده زینب حسینی - دانش پژوه سطح چهار حوزه علمیه رفیعه المصطفی

ماهیت و سرشت وحی از مباحث پرچالش دین پژوهی معاصر به شمار می آید. در این میان، نواندیشان اسلامی با تاثیرپذیری از متفکران غربی دیدگاه های بحث برانگیزی را مطرح ساختند که به نوعی در تقابل با قرائت سنتی مسلمانان است. بشری دانستن وحی، عصاره چنین تقابلی به شمار می آید که در ابتدا نظریه پردازان نومعتزلی به طرح آن پرداختند. در این میان، حسن حنفی با بهره گیری از دیدگاه های صاحب نظران غربی و با نگاهی مادی به چیستی وحی قرآنی می پردازد. در نظر او، وحی علمی مستقل است که شخص قواعد آن را استنباط و تثبیت می کند و چیز جدیدی توسط وحی به ما نرسیده که عقل را توان رسیدن به آن نباشد؛ از این رو، هر آنچه که با عقل و تجربه مستدل می شود را به عنوان وحی نمی شناسد. در منظر او، وحی از سمت بشر به بالا می رود نه اینکه به سوی او نازل شود؛ بنا بر این، وظیفه وحی این نیست که مردم را به سمت پروردگار سوق دهد؛ بلکه هدف آن تربیت بشر است و رسالت پیامبر این است که وحی را به معانی خالص در سبک، شیوه و استنباط های درونی و یا محیطی خود با توجه به سطح درک عمومی مردم ترسیم و تدوین کند و این مقصود فقط با ابزار شهود احساسی قابل انجام است.

حسن حنفی, ماهیت وحی, رویکردهای غربی, ماتریالیسم, شهود احساسی