ابوالفتح مومن - دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام، گروه تاریخ، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
کیوان شافعی - استادیار گروه تاریخ، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
انور خالندی - استادیار گروه تاریخ، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران
سید محمد شیخ احمدی - استادیار گروه تاریخ، واحد سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی، سنندج، ایران

در دوران نهضت ملی شدن صنعت نفت، احزاب و گروه های سیاسی فعالیت زیادی در همدان داشتند. حزب «توده» یکی از احزابی بود که در قالب انجمن ­ها و شورای متحده کارگران و زحمت کشان فعالیت می­ کرد. این حزب ضمن مخالفت با نهضت ملی و دولت مصدق، در بیشتر مواقع با «جمعیت طرفداران نهضت ملی همدان» درگیر بود. اتحادیه کارگری و شورای متحده کارگران و زحمت کشان این حزب و دیگر تشکیلات حزب، مانند «خانه صلح» با فعالیت خود در اعتصابات کارگری، در بین کارگران کارخانه ­های همدان نقش موثری داشتند. هدف این نوشتار تحلیل فعالیت­ های حزب توده و شورای مذکور در میان کارگران همدان بوده است. مقاله حاضر با استناد به داده­های استخراجی از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانه­ ای به نگارش درآمده است. یافته­ های پژوهش نشان از فعالیت حزب توده و شورای متحده کارگران و زحمت کشان شعبه همدان در مخالفت با نهضت ملی، با جذب کارگران و برگزاری اعتصابات کارگری در کارخانه­ های همدان دارد. بدین ترتیب، برای اولین بار جنبش کارگری به شکل سازماندهی شده خواسته­ های صنفی و سیاسی- اقتصادی جدیدی را مطرح کرد و مشکلات سیاسی و امنیتی برای مسئولان همدان به وجود آورد.

نهضت ملی, حزب توده, اتحادیه کارگری, شورای متحده کارگران و زحمتکشان, همدان