مجید عزیزپورپیرسرایی - دانشجوی کارشناسی ارشد ساز ههای آبی دانشگاه تهران، تهران
ابراهیم امیری تکلدانی - دانشیار گروه مهندسی آبیاری و آبادانی دانشگاه تهران، تهران

رودخان هها کم بها ترین زهکش برای تخلیه هرز آ بهای زمی نهای کشاورزی، نواحی صنعتی و فاضلا بهای شهری هستند.درقرن اخیر با رشد روزافزون جمعیت شهرنشین، مشکلات متعددی در ارتباط با آلودگی و کیفیت منابع آبی گزارش شده است.لذا شناخت و مطالعه فرایندهای اختلاط و انتقال مواد در رودخان هها ازجمله فعالی تهای مهم در برنام ههای مدیریت منابع آب به شمار م یآید. در بین فرآیندهای اختلاط، پس از پدیده انتشار طولی، فرآیند انتشار عرضی آلودگی، تأثیرگذارترین پارامتر محسوبمی شود. این پارامتر به ویژه در رودخانه های بزرگ در برنامه ریزی های برداشت آب اهمیت خاصی دارد. در تحقیق حاضر نتایج حاصل از آزمایشات در یک کانال مستطیلی مستقیم به طول 7/3 و عرض 0/6 متر ارایه شده است دراین آزمایشات پس از حصول جریان توسعه یافته، محلول رقیق آب نمک با غلظت و ارتفاع مشخص از کناره کانال به جریان تزریق م یشد. نهایتاً بانمونه برداری در دو مقطع در پایی ن دست محل تزریق، ضریب اختلاط عرضی با استفاده از معادلات ساده شده بقاء جرم و روش تبادل ممان محاسبه شد. همچنین برای محاسبه فاکتور اصطکاک، پروفیل عمقی سرعت در مرکز کانال برداشت و سپس با استفاده از قانون لگاریتمی توزیع سرعت در محدود 0/2عمق، سرعت برشی جریان محاسبه شد. نتایج آزمایشات مؤید این مطلب است که فاکتور اصطکاک( نسبت سرعت برشی به سرعت متوسط جریان) و عمق متوسط جریان، نقش مؤثری در مقدار ضریب انتشار عرضی آلودگی ایفا م یکنند. به طوری که با افزایش مقدار فاکتور اصطکاک ضریب اختلاط عرضی افزایش یافته و در نتیجه طول اختلاط کامل کاهش یافته و در فاصله کمتری رقیق سازی به انجام م یرسد. این در حالی است که در اکثر موارد، همانگونه کهانتظار م یرود، افزایش مقدار سرعت متوسط جریان بر توانایی حمل آلودگی توسط جریان افزوده و در نتیجه از میزان ضریب اختلاط عرضی آلودگی کاسته شده و در نتیجه طول اختلاط کامل افزایش م ییابد.

رودخانه، آلودگی، ردیاب، ضریب انتشار عرضی، کانال مستطیلی مستقیم