معصومه روستائی - کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران
مریم روستائی - کارشناسی ارشد، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
بهزاد زمانی - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
مجید نعمتی - استادیار، گروه زمین شناسی، دانشکده علوم و مرکز پژوهشی زمین لرزه، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

در این پژوهش، سعی شده است که با استفاده از روش تحلیل وارون و با استناد بر حل سازوکار کانونی زمین لرزه های روی داده در دشت گرگان، رژیم تنش حاکم بر این منطقه محاسبه و همچنین، مدلی برای گسلش پنهان و کینماتیک آنها در این منطقه ارائه شود. بدین منظور، ابتدا زمین لرزه های روی داده در منطقه (که دارای حل سازوکار کانونی بودند) برای شرکت در تحلیل انتخاب شدند. نتایج به دست آمده پس از اعمال تحلیل وارون روی داده های لرزه ای منطقه، نشان از وجود یک رژیم تنش کششی با روند N۴۲°W دارد. این امر چیره بودن ساختارهای کششی محلی همانند گسل های عادی کم‎ژرفا را در این منطقه نشان می دهد. همچنین تنش متوسط نیز همانند تنش کمینه نزدیک به افق و بیانگر وجود ساختارهایی چون گسل های امتدادلغز در منطقه است. این مسئله با سازوکار چیره داده های لرزه ای شرکت کننده در تحلیل وارون همخوانی دارد. با بررسی مطالعات پیشین و نتایج به دست آمده از آنها، تلاش برای ارائه یک مدل کینماتیکی در این منطقه بیشتر شد. فرض بر این است که سامانه گسلی قرناوه که از دو گسل مراوه تپه و اینچه برون (دارای حرکت امتدادلغز و چپ گرد) تشکیل شده است در پایانه خاوری خود در سطح زمین، بهصورت پنهان در زیر رسوبات دشت گرگان و تا نزدیکی دریای کاسپین با راستای تقریبی خاوری- باختری امتداد دارد. حرکت این دو گسل در زیر رسوبات سبب ایجاد چرخشی در سوی حرکت عقربه های ساعت در پهنه میان دو صفحه گسلی می شود. راستای این پهنه که تحت تاثیر گسل های یاد شده است با روند لرزه خیزی منطقه همسو است. با ارائه مدل یادشده می توان برای اغلب سازوکار کانونی زمین لرزه های روی داده و همچنین ژرفای رویداد آنها توجیهی داشت. بیشتر زمین لرزه های روی داده در این ناحیه دارای مولفه های عادی و یا چپ گرد هستند. از سوی دیگر، ساختارهایی چون گلفشان ها و چین های مرتبط با گسل (در شمال آق قلا) را می توان با ارائه این مدل توجیه کرد. اگر چه نبود داده های زیر سطحی ژئوفیزیکی در این منطقه ارائه این الگو را با حدس و گمان همراه می سازد.

تنش نو زمین ساخت, دشت گرگان, وضعیت تنش, تحلیل وارون