سمانه کاکاوند - استادیار، عضو هیات علمی دانشکده هنرهای کاربردی دانشگاه هنر، تهران، ایران

آب عنصری حیاتی و تمدن ساز برای بشر به شمار می آید. بسیاری از تمدن های باستانی در کنار رودخانه ها شکل گرفته اند. وجود نمادها،نشانه ها و نقش مایه های وابسته به آب در هنر ایران گواهی بر این مدعاست. قالی طرح باغی جلوه ای از باغ ایرانی و اجزای سازندهی آناست. در این میان میتوان به نقش مایه های مرتبط با عنصر آب و شیوه آبیاری نیز پرداخت. هدایت صحیح و بهینه آب و یادآوری نقشاساسی آن در حیات انسان ها، ماکیان، ماهیان و گیاهان یکی از اصلی ترین پیام های هنرمندان خالق اینگونه قالی ها به نسل های آیندهاست. پژوهش در کارکرد و رسالت نقش مایه های وابسته به آب در دو نمونه از قالی های باغی عصر زندیه (۱۱۶۳-۱۱۹۳ ه.ق/ ۱۷۵۰-۱۷۷۹ م.) مهمترین هدف این مقاله است. به نظر می رسد قالی باغی عصر زند نمایی از باغ های آن دوره بوده است. روش پژوهش توصیفیو تحلیلی است. فیش نویسی در میان منابع کتابخانه ای و گزارش حاصل از مشاهده نمونه شاخص موزهای مهمترین ابزار در راستای تجزیه،تحلیل و تدوین داده ها و یافته هاست. درک و شناخت طراحی نوآورانه نقش مایه آب در قالی های دوره زندیه از نتایج مهم مقاله است. درضمن افزودن آبگیرهای مثلثی (لچکی) در گوشه باغ قالی قابل مشاهده است.

قالی باغی، نقشمایه، آب، قرن دوازدهم، عصر زندیه